مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
تعادل طبیعی بین آفات برنج و دشمنان طبیعی آنها غالبا با دخالت انسان و کاربرد سموم شیمیایی برهم زده می شود، حال با توجه به اینکه در مزارع برنج، حشرات مفید و عوامل بیولوژیک فراوانی از جمله (کفشدوزک، سنجاقک، عنکبوت ها و…) وجود دارند، این حشرات به آفات ثانویه اجازه نمی دهند به سطح خسارت زایی برسند.
با مصرف وسیع آفت کش ها این گونه های مفید از میان رفته و امکان تبدیل شدن آفات ثانویه به آفات درجه ۱ وجود خواهد داشت. متاسفانه در اکثر مزارع جهت مبارزه با آفات و بیماری های برنج، سمپاشی برعلیه آفات به طور وسیع انجام می شود که این امر علاوه بر مشکلات فراوان زیست محیطی، موجب مقاوم شدن آفات به سموم شیمیایی شده و سایر عوامل بیولوژیک مفید مزرعه برنج را هم از بین خواهد برد.
بنابراین شناسایی و حمایت از این عوامل، در کنترل آفات از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه مصرف حشره کش ها در پاره ای موارد ضرورت پیدا می کند اما بایستی سمپاشی ها به روش معقول، بکار برده شوند تا به دشمنان طبیعی صدمه ای وارد نشود. حال با آگاهی کشاورزان و ارتقا اطلاعات در این زمینه می توان کشاورز را ترغیب به استفاده کمتر از سموم و استفاده بیشتر از عوامل کنترل بیولوژیک برای حفظ تعادل طبیعی محیط نمود.
از جمله آفات ثانویه در مزارع برنج حشرات گوناگونی می باشند که علاوه بر تغذیه از شیره گیاهی و ضعیف کردن گیاه موجب انتقال بیماری های ویروسی می گردند. مانند: سن ها و زنجره ها. از دیگر آفات ثانویه مزارع برنج می توان به پروانه تک نقطه ای برنج، کرم سبز برگخوار برنج، پروانه ساقه خوار زرد، پروانه ساقه خوار سفید، کرم برگ پیچان برنج و سایر آفاتی که با تغذیه از ساقه و شیره برنج موجب خسارت اقتصادی می گردند اشاره کرد.
برخی آفاتی که پتانسیل تبدیل شدن به آفات اولیه را در مزارع برنج دارند عبارتند از :
عوامل بیولوژیکی مفید در مزارع برنج
عنکبوت ها
از شاخه بندپایان می توان عنکبوت ها را نام برد که بالغ بر ۱۰ گونه آنها در مزارع برنج زندگی می کنند و از شکارگرهای مهم شب پره های ساقه خوار نواری برنج می باشد؛ که این عنکبوت ها معمولا در تمامی مراحل رشدی برنج مشاهده می شوند و با تنیدن تارهای ابریشمی، پروانه ها (از جمله پروانه ساقه خوار ، تک نقطه ای برنج و…) را شکار می کنند و با کشتن روزانه ۳-۲ پروانه نقش مهمی در کنترل جمعیت نسل جدید ایفا می کنند. مانند عنکبوت گرگی و Tetragnatha sp.
۱) انواع سن های گیاهی
این سن ها عموما شکارگرهای انفرادی بوده که با فرو بردن قطعات دهانی سوزنی شکل خود به داخل تخم یا بدن میزبان تغذیه می کنند و بیشتر از لارو پروانه های روز پرواز، زنجره ها و تخم حشرات تغذیه می کنند.
۲) انواع سن های آبزی
حشرات بالغ و پوره هایشان از زنجره ها، پروانگان و لاروهائی را که برسطح آب می افتند تغذیه کرده و به طور متوسط، گونه های مختلف بین ۱۰-۲ شکار را بدست می آورند.
۳) گوشخیزک ها
این حشرات از راه سوراخ ایجاد شده بوسیله ساقه خوارها، وارد ساقه شده و از لارو ساقه خوار تغذیه می کنند و روزانه می توانند ۳۰-۲۰ عدد شکار بخورند.
۴) سنجاقک ها
پوره های این سنجاقک ها در آب زندگی می کنند و از پوره های زنجره های فولگوریده و سیکادلیده تغذیه و حشرات بالغ نیز از حشرات کامل زنجره ها تغذیه می کنند.
۵) دعاخوان
از شکارگرهای فعال مزارع برنج می باشد.
۶) کفشدوزک ها
کفشدوزک هایی بیضی شکل به رنگ روشن با سایه های قرمز که در نیمه بالایی بوته برنج فعالیت دارند. حشره کامل و لارو، هر دو زنجره های کوچک، لاروهای کوچک حشرات دیگر و تخم های پنهان نشده حشرات را شکار می کنند.
۷) سیرسیرک ها و ملخ های شاخک بلند
سیرسیرک ها در مزارع برنج کاری خشکه و غرقابی یافت می شوند. حشرات کامل و پوره های سیرسیرک شکارگر تخم حشراتی مانند زنجره ها و پروانه های ساقه خوار هستند. همچنین ملخ های شاخک بلند علاوه بر تغذیه از برگ و خوشه برنج از تخم انواع پروانه ساقه خوارها و پوره انواع زنجره ها تغذیه می کنند.
۸) سوسک های خاکزی
سوسک های خاکزی حشراتی فعال با بدنی محکم می باشند. لارو این شکارگر در خاک مرز کرت های کشت غرقابی یا در خاک مزرعه برنج بصورت شفیره در می آیند. این سوسک بسیار حریص بوده و روزانه ۵-۳ عدد لارو پروانه ساقه خوار و پروانه برگ لوله کن را می خورد و فقط کپسول سر آنها را باقی می گذارد. حشره بالغ نیز زنجره های گونه های مختلف را شکار می کند.
۹) سوسک های Staphylinidae
این سوسک ها (دراکولا) شکارگر تخم پروانه های ساقه خوار و آفات دیگر می باشند.
۱۰) انواع زنبورها
برخی گونه های زنبور پارازیت کننده تخم هستند و در مزارع برنج غرقابی و خشکه فراوان اند، این زنبورها معمولا توده های تخم انواع ساقه خوار مانند ساقه خوار سفید، زرد، نواری، همچنین تخم انواع زنجره ها و تخم پروانه های برگخوار را پارازیته می کنند.
در برنامه های کنترل بیولوژیک با آفات مختلف، زنبورهای گونه تریکوگراما از شهرت جهانی برخوردار است. این زنبور ها به طور کلی پارازیتوئید (انگل) تخم، بویژه پروانه ها می باشند که تعدادی از این پروانه ها (مانند کرم ساقه خوار برنج) جزء آفات مهم و اصلی محصولات کشاورزی محسوب می شوند.
در حال حاضر از این زنبورها به طور گسترده در مناطق شمالی کشور در مبارزه با کرم ساقه خوار برنج (آفت کلیدی محصول برنج) استفاده می شود. به منظور رهاسازی زنبور تریکوگراما، برای هر هکتار مزارع برنج تعداد ۱۰۰ عدد تریکوکارت در هر مرحله لازم است که فاصله تریکوکارت ها از یکدیگر ۱۰ متر می باشد. هر تریکوکارت محتوی ۷۰۰-۵۰۰ عدد زنبور می باشد.
هر نسل آفت نیاز به ۳۰۰-۲۰۰ عدد تریکوکارت دارد، که با توجه به شرایط بیولوژی آفت و فنولوژی گیاه برنج بین ۴-۲ مرحله رهاسازی صورت می گیرد. برخی دیگر از زنبورها پارازیت کننده لارو و شفیره حشراتی مانند ساقه خوارهای زرد و سفید، کرم برگخوار سبز، ساقه خوار اروپایی ذرت و انواع برگخوار ها می باشند.
عوامل بیماری زای برنج
Metarhizium : قارچ هایی هستند که زنجره های خانواده های سیکادلیده و فولگوریده، سن ها و سوسک ها را مورد حمله قرار داده، محتویات بدن میزبان را مصرف می کنند و حاوی اسپورهای سبز رنگ اند.
Nomuraea : لارو حشرات آفت در اثر حمله این نوع قارچ، به رنگ سفید در آمده و بعد از چند روز که اسپورها تشکیل می شود برنگ سبز کمرنگ در می آید.
Beauvevia bassiana : گونه های قارچ سفید رنگی است که به زنجره های خانواده سیکادلیده و فولگوریده، ساقه خوارها، برگ لوله کن، سن برنج و سن سیاه حمله می کند. این قارچ در شرایط متفاوت برنجکاری ها یافت می شود.
نویسنده: شیوان زمانی
