مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
گل جالیز گیاهی علفی، انگلی، یکساله یا چند ساله بوده و به صورت گلهای زیبا در مزارع دیده می شود. این گیاه فاقد ریشه های باریک و نازک بوده و به همین دلیل نمیتواند آب و غذا را از خاک جذب کند، به همین دلیل بر روی ریشه گیاهان زراعی و جالیزی زندگی انگلی دارد. گل جالیز به علت برقراری ارتباط قوی با ریشه گیاهان زراعی، با جذب آب و مواد غذایی از گیاه میزبان سبب کاهش رشد و عملکرد، پژمردگی و نهایتاً مرگ آن می شود.
دامنه میزبانی گل جالیز در میان گیاهان دو لپه ای وسیع بوده، در کشت های آفتابگردان، گلرنگ، بادمجان، گوجه فرنگی، توتون، عدس، باقلا، نخود، کلزا و هویج دیده شده است.
چرخه زندگی و نحوه خسارت گل جالیز
چرخه زندگی گل جالیز با بذر شروع می شود. بذر از طریق تحریک مواد مترشحه ریشه گیاه میزبان شروع به جوانه زدن می نماید و پس از اتصال به ریشه گیاه میزبان زندگی خود را ادامه میدهد. هر بوته گل جالیز حدود ۲۵۰ هزار بذر بسیار ریز تولید میکند. اغلب بذرهای گل جالیز دارای خواب اولیه هستند. حداکثر فاصله بذر از ریشه میزبان برای تأثیرپذیری از مواد محرک جوانه زنی دو سانتی متر می باشد. پس از جوانه زدن بذر گل جالیز، رشته اولیه از درون پوسته بذر خارج می شود و اطراف ریشه گیاه میزبان استقرار می یابد.
نفوذ به داخل ریشه میزبان از طریق ترشح آنزیم ها و همچنین فشار مکانیکی سلول های مکینه صورت می گیرد که موجب جدا شدن سلول ها از یکدیگر می شوند.
کنترل زراعی و بهداشت گیاهی
رعایت بهداشت و پیشگیری اولین اقدام مؤثر جهت کنترل مناسب گل جالیز می باشد. برای این منظور بایستی به نکات زیر توجه گردد:
- استفاده از بذرهای گواهی شده و فاقد بذر گل جالیز .
- پایش مزارع و از بین بردن لکه های محدود آلوده به گل جالیز با کندن و آتش زدن بوته های گل جالیز .
- استفاده از کودهای دامی پوسیده شده و فاقد بذر گل جالیز .
- کنترل علف های هرز میزبان این گیاه در حاشیه مزرعه در زمان داشت و زمان آیش.
- حذف علف های هرز میزبان در مسیرهای آبیاری .
- عدم استفاده از زه آب مزارع بالا دست آلوده به گل جالیز .
- رعایت مسائل قرنطینه ای .
- پاکسازی ماشین آلات و ابزار کشاورزی از بذور و شاخ و برگ گل جالیز
کنترل زراعی علف هرز گل جالیز
تاریخ کاشت: با تأثیری که از طریق عوامل محیطی، درجه حرارت، بر جوانه زدن بذر گل جالیز می گذارد.
تناوب زراعی: استفاده از گیاهان غیر میزبان در تناوب زراعی .
کشت گیاهان تله : گیاهانی هستند که میزبان گل جالیز نبوده اما باعث تحریک بذر گل جالیز جهت جوانه زنی می گردند. برای مثال می توان به سورگوم، ذرت، یونجه، سویا، کنجد، کتان و لوبیای چشم بلبلی و شبدر برسیم اشاره نمود.
کشت میزبان های تله : شامل گیاهانی هستند که میزبان واقعی گل جالیز می باشند، این گیاهان نه تنها انگل را تحریک به جوانه زنی می کند بلکه آن را تا مرحله بذر دادن نیز پرورش می دهند. این گیاهان بایستی با تراکم بالا قبل از کشت گیاه اصلی کشت شوند و بلافاصله پس از رویش گل جالیز و قبل از بذر دادن گل جالیز با استفاده از شخم سطحی یا یک علف کش عمومی از بین بروند. از این گیاهان می توان فلفل، کتان، آفتابگردان، خردل، ماشک گل خوشه ای، ماش، باقلا و شبدر قرمز را نام برد.
کود دهی : تغذیه مناسب گیاه قبل از کاشت و استفاده از کودهای سولفاته در طول مرحله داشت تا حدودی میزان خسارت را کاهش می دهد.
آبیاری : در شرایط رطوبت خاک مواد محرک جوانه زنی رقیق شده یا شسته می شوند و آلودگی را کاهش می دهد.
استفاده از ارقام متحمل به گل جالیز : شامل ارقامی که تولید مواد محرکه کمتر، دارای تعداد ریشه های فرعی کمتر و ریشه های عمیق تر می باشند و دارای تجمع لیگنین و ترکیباتی که در ضخیم شدن ریشه گیاه میزبان نقش دارند، از نفوذ گل جالیز جلوگیری می کند.
کنترل مکانیکی گل جالیز
وجین دستی : یکی از مؤثرترین روشها برای از بین بردن اندام های هوایی و جلوگیری از تولید بذر در مزارع با مساحت کم یا آلودگی کم به گل جالیز می باشد. عملیات برش گل جالیز بایستی در اوایل زمان گلدهی و قبل از تولید بذر انجام شود در غیر این صورت باعث تحریک جوانه زنی جوانه های خفته آن می گردد. بوته های گل جالیز وجین شده بایستی سوزانده شوند تا به هیچ عنوان بذری تولید نکنند.
شخم : شخم مزرعه بعد از برداشت محصول در انهدام میزبان و گل جالیز مهم می باشد. همچنین شخم عمیق در دفن عمیق بذر و کاهش شدت آلودگی مؤثر است. این روش میتواند بعنوان یک اقدام اولیه در یک برنامه مبارزه تلفیقی با رعایت اصول کشاورزی حفاظتی و در هر جا که ماده آلی عمق خاک و سایر شرایط اجازه دهد بکار گرفته شود. شایان ذکر است پس از انجام یکبار شخم عمیق دیگر نبایستی طی سالیان متمادی شخم عمیقی مجدد زده شود تا بذور گل جالیز اعماق دفن شده مجدد روی خاک قرار گیرند.
آفتاب دهی خاک : پوشش پلاستیکی شفاف در سطح خاک مرطوب حداقل به مدت ۴۵ روز در گرمترین فصل سال در کاهش آلودگی بسیار مؤثر می باشد.
کنترل بیولوژیکی و غیر شیمیایی
تعدادی از قارچ های بیماری زا به عنوان عوامل کنترل کننده طبیعی گل جالیز مانند قارچ Fusarium oxysporum و قارچ Fusarium solani در جهان شناسایی شده و تلاش هایی نیز برای استفاده بعضی از آنها در مبارزه بیولوژیکی با گل جالیز بعمل آمده است. همچنین مگس گل جالیز یکی از عوامل کنترل طبیعی گل جالیز است که در اغلب مناطق رویش گل جالیز وجود دارد. لارو این حشره از ساقه تخمدان ها و میوه های گل جالیز تغذیه میکند.
کنترل شیمیایی
ارتباط نزدیک بین میزبان و گل جالیز سبب محدودیت کنترل آن به روش شیمیایی می شود. جستجو در زمینه کنترل شیمیایی گل جالیز با هدف یافتن علف کش شیمیایی باید به نحوی باشد که برای میزبان انتخابی بوده و صدمه ای به آن وارد نسازد.
در مورد کنترل گل جالیز مصری در سیب زمینی از علف کش سولفوسولفورون (آپیروس) %WG75 به میزان ۳۵ گرم در هکتار از ماده تجاری ۲۰، ۳۰ و ۴۰ روز پس از رویش سیب زمینی توصیه می شود. برای کنترل گل جالیز مصری در گوجه فرنگی نیز علفکش سولفوسولفورون WG75% به میزان ۳۰ گرم در هکتار از ماده تجاری ۳۰، ۴۰ و ۵۰ روز پس از نشاکاری گوجه فرنگی توصیه می شود.
گیاهان حساس به علفکش های سولفونیل اوره مثل کلزا، یونجه، ذرت، عدس، نخود، چغندرقند، آفتابگردان، کتان، پیاز، خیار مزرعه ای و سورگوم بعد از کاربرد علف کش سولفوسولفورون در تناوب زراعی نباید قرار گیرند. جهت کنترل گل جالیز در توتون پاشش علف کش گلی فوزیت به میزان ۱۰۰ میلی لیتر از ماده تجاری ۴۰، ۶۰ و ۸۰ روز پس از نشاکاری به صورت پس رویشی مناسب می باشد.
برگرفته از: دستورالعمل اجرایی مدیریت گل جالیز – سازمان حفظ نباتات کشور
