آشنایی با انواع و منشا کاکتوس ها

تاریخ انتشار: 12 بهمن 1399

کاکتوس ها گیاهان گوشتی هستند که سازش آن ها با زندگی در محیط گرم و خشک و ذخیره آب فراوان، موجب گردیده است که عموما ظاهر آبدار داشته و از این نظر به هم شبیه باشند. عده زیادی از آن ها نیز به علت زیبایی خاصی که دارند و نیز سازگاری سریع با محیط های مختلف، امروزه به صورت گونه های زینتی درآمده اند که به سهولت می توانید آن ها را در شرایط درون خانه ای پرورش و نگهداری نمایید.

اصل و منشا

وطن اصلی اکثر کاکتوس ها آمریکای مرکزی و جنوبی است. تعدادی از گونه های کاکتوس ها را در کشورهای شیلی، پرو، بولیوی، آرژانتین و مکزیک شناسایی نموده اند. کاکتوس ها در اوایل قرن هفدهم به اروپا وارد و سپس به استرالیا برده شدند گونه هایی از آن ها نیز در بعضی از مناطق آفریقایی یافت می شوند.

گونه های مختلف کاکتوس

بیش از ۲۰۰۰ گونه کاکتوس وجود دارد که حدود نیمی از آن ها را می توانید در محیط درون خانه ای بعد از ۳ تا ۴ سال، وادار به گلدهی نمایید. این گونه از کاکتوس ها به دو گروه تقسیم می شوند:

گروه کاکتوس های بیابانی ( صحرایی ): این کاکتوس ها در مناطق بیابانی و گرم قاره آمریکا می رویند. شما می توانید این گروه کاکتوس های دیدنی و جالب را برای نگهداری انتخاب کنید.

حدود نیمی از این گروه کاکتوس ها را می توانید در محیط درون خانه ای به گلدهی وادار کنید. با شیوه آموزش، پرورش و نگهداری آن ها که خواهید آموخت می توانید تولید کننده این گروه از گیاهان نیز باشد. با مراقبت های کافی در تابستان و عدم آبیاری در پاییز و زمستان می توانید شرایط گلدهی آن ها را فراهم نمایید. هر قدر گلدان ها نسبت به گیاه کوچکتر باشند، باعث بزرگ شدن و گلدهی آن ها می شود. اغلب آن ها را می توانید از طریق قلمه و جداسازی پاجوش و تنه جوش تکثیر نمایید. کاکتوس ها، در ماه های مهر تا اسفند احتیاج به آبیاری ندارند ولی به نور مستقیم نیازمندند.

توجه اگر کاکتوس ها از نور آفتاب دور بمانند قادر به تولید گل نخواهند بود.

گروه کاکتوس های جنگلی: این کاکتوس ها در مناطق جنگلی و گرم استوایی آمریکا وجود دارند. قالبا روی تنه درختان جنگلی به طور اپی فیت زندگی می کنند. این دسته از کاکتوس ها کمتر به عنوان گیاهان زینتی درون خانه ای مورد استفاده قرار می گیرند. دارای برگ های پهن و ساقه های نسبتاً رونده ای همراه با گل های زیبا می باشند. در ماه های زمستان بعضی از آن ها احتیاج به تغذیه و آبیاری بسیار کمی دارند. در تابستان بایستی از گرمای شدید آفتاب در امان باشند.

صفات مشترک کاکتوس ها

طرز شناسایی کاکتوس ها بسیار ساده است: دارای خار یا تارهای ریز و درشت و پوشش کرکی هستند. اغلب، بدون برگ بوده، دارای پوست و ساقه ضخیم و منافذ کم می باشند.

توجه: کاکتوس ها جز گیاهان گوشتی هستند ولی همه گیاهان گوشتی کاکتوس نیستند.

کاکتوس ها بر روی ساقه یا شاخه های خود دارای نقاطی به نام آرئول هستند که محل تولید گل و خار هستند و در روی برخی از آن ها شیارهایی دیده می شود.
ساقه کاکتوس ها ممکن است کنگره ای یا بند بند یا دکمه شکل باشد که می تواند منقبض و منبسط شده، باعث بالا آمدن آب از ریشه به ساقه گردد.
گل های کاکتوس منفرد غالبا بزرگ، زیبا، منظم، کامل، نر و ماده است.
کاسبرگ ها و گلبرگ ها و پرچم های آن ها به تعداد زیاد، بر روی یک خط مارپیچی قرار دارند.
مادگی آن ها مرکب از ۴ تا ۸ برچه است و دارای تخم دانی یک خانه و محتوی تخمک های فراوان می باشند.
میوه این گیاهان به صورت هسته ( بندرت خشک ) و حاوی دانه های فراوان و میوه های خوراکی و سمی و دارویی است.

خانواده ی کاکتوس

خانواده کاکتوس ها مهم ترین و بیشترین تعداد گیاهان گوشتی را تشکیل می دهند که مهم ترین آن ها در سه جنس زیر قرار دارند:

پرسکیاها (Pereskias): این جنس از کاکتوس ها دارای مشخصات زیر هستند:

از نوع کاکتوس های برگ دار و خاردارند.
دارای برجستگی های آرئول بوده، در پاییز گل های شبیه به گل نسترن وحشی تولید می کنند. شبیه به یک بوته ی گل رز یا درختان کوچک مرکبات هستند.

از این جنس، گونه های زیر را به خاطر بسپارید:

کاکتوس رز یا پرسکیا آکیولیاتا ( Pereskia.aculeata ) :

از گونه های فراوان و دارای برگ های سبز ضخیم است.
ساقه ی تیغ دار دارد و تیغ ها به طور منظم در اطراف دمبرگ قرار گرفته اند.

کاکتوس رز طلایی یا پرسکیا گادس فیانا ( godesffianan):

یک گونه کمیاب با برگ های طلایی و پشت برگ قرمز رنگ می باشد.
ساقه ها دارای تیغه های پراکنده می باشند.

اوپونتیا ( opuntia ) اوپاننسیه:

از کاکتوس های بدون برگ هستند با ساقه های گوشتی و آبدار و بند بند و در محل گره ترد و شکننده اند.
دارای آرئول های مشخص و گل های زرد و سفید و نارنجی و ارغوانی و قرمزاند.
دارای خار، تار و بعضی گونه ها بدون خار ولی همراه با کرک می باشد.
ارتفاع آن ها از ۶۰ سانتیمتر تا ۴/۵ متر می رسد.
نیاز به آفتاب فراوان دارند و نسبت به سرما تا ۱-۶ درجه سانتی گراد بالای صفر مقاوم اند.
بیشتر گونه های اوپونتیاها سریع الرشد هستند و به راحتی گل می دهند.
این کاکتوس ها، شامل گونه درون خانه ای می باشند که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

کاکتوس تیغ دار زرد یا اوپونتیابرگرییانا (opuntia-bergeriana): که دارای ساقه بیضی شکل گوشتی همراه با تیغ های دراز و زرد رنگ می باشد

کاکتوس گوش خرگوشی یا اوپونتیا مییکرودیزی (opuntia-microdasys):

از کاکتوس های مشهور خانگی به شمار می رود.
گونه ای است پا کوتاه با ساقه های گوشتی بیضی شکل و بدون خار.
دسته تارهای کوتاه و ریز طلایی و یا قهوه ای رنگ دارند.

نکته : خارهای این نوع کاکتوس ها مجموعه ای هستند و در صورت تماس با دست به سختی خارج می شوند. پس هنگام کار با آن ها مراقبت لازم را به عمل آورده، حتما از دستکش استفاه کنید.

کاکتوس های انجیر هندی، کترای، راکتی یا اوپونتیافیکوس ایندیکا ( opuntia.ficus-indica ):

این کاکتوس درختچه مانند، ساقه ای مسطح و بیضی شکل منظم دارد.
اغلب به خاطر میوه خوراکی آن پرورش داده می شود.
گل های زرد و قرمز گیاه در بهار یا اوایل تابستان ظاهر می گردد.

کاکتوس دم سگ آبی، اوپونتیا پاسیلاریس (opuntia. Basilaris):

دارای ساقه های گوشتی فربه و گلابی شکل و تقریبا بدون خار است.
ارتفاع شاخه های آن تا ۱۲۰ سانتی متر می رسد.
گل های این گونه، به رنگ ارغوانی و صورتی و گاهی اوقات زرد دیده می شوند.

کاکتوس خرس عروسکی، اوپونتیابی ژه لوئی ( opuntia.bigeloveii ):

کاکتوس درخت مانندی با تنه یا ساقه استوانه پوشیده از خارهای زرد می باشد.
گل های این کاکتوس در اوایل بهار به رنگ سبز کم رنگ، زرد یا سفید ظاهر می گردد.

سره سرئه ( cereeae):

این کاکتوس انواع بسیار متعدد و بدون برگ دارد.
انواع ساقه ای آن به صورت کشیده و ستونی است و بسیاری از گونه های آن بدون تیغ و گاهی خاردار هستند.
تیغ ها در گونه های مختلف به شکل های متفاوت است.
ارتفاع این نوع از کاکتوس، از ۱۵ سانتی متر تا ۱۲ متر متغیر است.
گل های این کاکتوس ها بدون دم گل اند.
مستقیما روی ساقه ها و تنه قرار می گیرند.
در محیط آفتابی با مختصر سایه پرورش یافته و مقاومت آن در برابر دمای هوا، ۴-۱ درجه سانتیگراد بالای صفر می باشد.

مهم ترین گونه های این دسته از کاکتوس ها عبارتند از:

کاکتوس های دم موشی، ماریف اپروکاکتوس فلازلی فورمیس (Aprococtust.flageelliformis): ساقه های باریک آن دارای ۸ تا ۱۲ شیار می باشد و کاملا پوشیده از خارهای قهوه ای است. گل های قرمز متمایل به صورتی قیفی شکل آن، به طول ۱۲ سانتیمتر، در اواسط بهار باز می شوند. به عنوان یک نوع کاکتوس آویزی به کار می رود.

کاکتوس کلاه اسقف، ستاره ای، آستورفیتم (Astrophytum.spp): شامل چهار گونه است:

کاکتوسی است کروی شکل و چند پهلو که ارتفاع آن به ۶۰ سانتی متر می رسد.
نقطه های سفید رنگی به شکل نواری برروی سطوح هشتگانه آن دیده می شود.
بعضی از این گونه ها، خاردار و تعدادی بدون خار می باشند.
دارای پوست سبز و مایل به خاکستری است.
گل های ستاره ای شکل به عرض ۲ تا ۴ سانتی متر و به رنگ زرد دارد.

کاکتوس سر پیر مرد، سفالوسرئوس ( cephalocereus.spp):

شامل چهار گونه است و دارای ساقه ستونی که شاخه های خود را در قسمت پایین، کمی بالاتر از سطح خاک تولید می کنند.
در سطح ساقه، دارای دسته تارهای طویل سفید یا نقره ای است که غالبا خارهای زرد را در داخل خود پنهان می نماید.
کاکتوسی است کند رشد و گل هایی به رنگ گلی در روی ساقه آن در فصل بهار دیده می شود.

کاکتوس مشعل نقره ای، کلئیستوکاکتوس (spp):

شامل پنج گونه است و دارای ساقه بلند استوانه ای شکل، باریک و مستقیم، با کرک های زیاد می باشد.
نقطه های برجسته در سطوح شیار دار ساقه آن دیده می شود.
این گونه کاکتوس زیبا و سریع الرشد، با گل های قرمز تیره رنگ است در اواخر بهار گل می دهد.

کاکتوس توپ طلایی، کاکتوس بشکه ای، اکینوکاکتوس (Echinocactus.spp):

شامل ده گونه است.
اغلب این گونه ها کروی یا استوانه ای شکل اند و تیغ های برجسته دارند.
طول این کاکتوس تا ۳ متر و قطر آن تا یک متر می رسد.
به عنوان یک گیاه گلدانی، سال ها طول می کشد تا به ارتفاع ۱۵ سانتی متر برسد.
دارای گل های لوله ای به رنگ زرد و به قطر ۵ سانتی متر است که در اواخر بهار ظاهر می شوند.

کاکتوس خارپشت، اکینو سرئوس (Echino cereus):

شامل ده گونه است و دارای ساقه استوانه ای با شیارهای طولی با مقادیر زیادی خارهای زینتی می باشد.
گل های آن قیفی شکل و به رنگ های صورتی، قرمز و ارغوانی هستند که در اواخر بهار تا اواسط تابستان ظاهر می شوند.
ارتفاع آن به ۵ تا ۲۰ سانتی متر می رسد.

کاکتوس بچه شیطان، اکینتوپسیس (Echinocactus.spp):

شامل هشت گونه است.
این گونه کاکتوس، دارای ساقه های کروی و استوانه ای و پر از خارهای قهوه ای است و شیارهای مشخص و ظاهر زیبایی دارد.
دارای گل های شیپوری شکل به رنگ قرمز، صورتی و سفید است که در فصل بهار و تابستان ظاهر می شوند.
ارتفاع ساقه های آن، معمولا به ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر می رسد.

کاکتوس گلوله پنبه ای، پیرمرد پروئی، اسپوستوا (Esposroa.spp):

شامل سه گونه است.
دارای ساقه استوانه ای با شیارهای برجسته طولی است که خارهای زرد و زیبا دارد.
تارهای سفید رنگ مارپیچی، سطح خاردار آن را می پوشاند.
این کاکتوس به ندرت گل تولید می کند.

کاکتوس قلاب ماهیگیری، بشکه ای، فروکاکتوس (Ferocactus.spp):

شامل سی و پنج گونه است و شکل کروی دارد.
طول این گونه، به ۳ متر و وزن آن، به ۵۰ کیلوگرم می رسد.
در روی ساقه قطور آن خارهای بلند و قلاب مانند و خطرناک می روید.
دارای گل های زرد و قرمز است که در بهار و تابستان ظاهر می شوند.

کاکتوس زنبق طلایی، کاکتوس لوبیویا (Lobiavia.spp):

شامل هفتاد و پنج گونه است.
دارای ساقه استوانه ای و کروی، با شیارهای برجسته پوشیده از خارهای قهوه ای یا زرد می باشد.
گل های بزرگ و درخشان زرد، قرمز، سفید و نارنجی دارد که در بهار ظاهر می گردند.
طول این جنس به ۱۲ تا ۱۵ سانتی متر می رسد.

کاکتوس پف، کاکتوس مامی لارییا (Mammillaria.spp):

شامل دویست گونه است.
دارای ساقه های کروی استوانه ای شکل پوشیده از خارهای سفید و ظریف است.
با تولید گل های سفید، قرمز و صورتی به شکل دایره در اطراف ساقه، در فصل بهار و تابستان زیبایی خاصی به محیط زندگی می دهد.
ارتفاع این، تا ۳۰ سانتی متر می رسد.

کاکتوس گلوله ای، نوتوکاکتوس (Notocactus.spp):

شامل یازده گونه است.
دارای ساقه کروی استوانه ای با شیارهای زیاد است و همه آن ها را خارهای نوک تیز به رنگ های مختلف می پوشاند.
گل های درشت و زرد رنگ دارد که در فصل بهار و تابستان ظاهر می گردند.
ارتفاع آن تا ۶۰ سانتی متر می رسد.

کاکتوس ستونی، صخره ای، سرئوس (cereus.spp):

شامل پنج گونه است و از معروف ترین کاکتوس هاست.
به صورت درختچه یا صخره ای شکل می باشد و دارای شاخه های سبز متمایل به آبی با خارهای سوزنی شکل و قهوه ای تا سیاه رنگ است.
گل های سفید و خوش بویی دارد که در فصل بهار ظاهر می گردند.
ارتفاع آن، تا ۲/۵ متر می رسد.

کاکتوس بادام زمینی، کما سرئوس سیلوستری (chamaecereas sylvestrii):

دارای شاخه های ستونی و راست، پا کوتاه و شیار دار می باشد.
شاخه های انشعابی آن مانند انگشتان دست از سطح خاک منشعب می گردد و خارهای سفید در روی شاخه های آن دیده می شود.
گل های قرمز، شفاف و قیفی شکل در فصل بهار و تابستان بر روی آن ظاهر می گردد.
ارتفاع آن تا ۱۰ سانتی متر می رسد.

کاکتوس نافی، کاکتوس ری بوتیا (Rebutia spp):

شامل سیزده گونه و دارای ساقه های کروی و استوانه ای است.
برجستگی هایی بر روی ساقه، که فاقد شیار است، دیده می شود.
دارای گل های بسیار زیبای صورتی، نارنجی، قرمز، زرد و سفید رنگی است که در فصل بهار و تابستان ظاهر می گردند.
ارتفاع آن به ۱۵ سانتی متر می رسد.