گندم رقم دهدشت

تاریخ انتشار: 17 شهریور 1402

گندم دهدشت مناسب کشت در شرایط دیم نیمه گرمسیری

گندم دهدشت در طی ۷ سال ارزیابی در شرایط متنوع دیم دارای متوسط عملکرد دانه ۳/۲۲۲ تن در هکتار بوده که در شرایط مشابه عملکرد شاهد سیمره ۲/۸۳۰ تن در هکتار بوده است.

یکی از راه کارهای اصلی در افزایش تولید گندم در اراضی دیم، فعالیت های به نژادی از طریق شناسایی و معرفی ارقام جدید و پر محصول است که از وظایف اصلی بخش تحقیقات غلات مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم به شمار می رود.

آزادسازی ارقام ممکن است نشانه های خوبی از توان پژوهشی باشد ولی لزوما نشانه های خوبی از دستاوردهای تحقیقاتی نیست. اگر تحقیقات به نژادی به منظور تأمین منافع عینی کشاورزان باشد می بایست ارقام مورد نظر در مزارع آنان کشت شود و مورد استفاده قرار می گیرد.

آشنایی کارشناسان، مروجان و کشاورزان با یافته های جدید تحقیقاتی، زمینه افزایش بهره وری استفاده از ژنوتیپ ها و منابع محیطی موجود را فراهم می کند.

گندم اساسی ترین محصول در الگوی غذایی ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد، به گونه ای که همواره در سیاست گذاری های کشاورزی محور اصلی بوده است. گندم دوروم (Triticum Turgidum. Var. durum) در بین انواع گندم، دارای سخت ترین بافت است. بافت متراکم و سخت دانه، همراه با درصد پروتئین بالا و قدرت گلوتن آن، گندم دوروم را به صورت بهترین گزینه برای تولید اعلی ترین انواع پاستا در آورده است. این محصول در سراسر کشور به صورت آبی و دیم کشت می شود. سطح زیر کشت گندم در دیمزارها در طی سال های مختلف ۳/۸ الى 4/۲ میلیون هکتار در نوسان بوده که بیش از ۱/۲ میلیون هکتار آن در مناطق نیمه گرمسیر دیم واقع شده است.

در سال های اخیر، محققان مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، با شناخت تنگناهای مؤثر در تولیدات زراعی دیم زارهای نیمه گرمسیری و ارائه راهکارهای سازگار علمی، زمینه رونق اقتصادی دیم زارها را فراهم کردند. با تعمیم یافته های جدید پژوهشی در عرصه وسیع، شاهد رشد و شکوفایی بیشتر تولیدات زراعی در دیم زارهای نیمه گرمسیری کشور خواهیم بود.

ویژگی های گندم دهدشت

گندم دهدشت در طی ۷ سال ارزیابی در شرایط متنوع دیم دارای متوسط عملکرد دانه ۳/۲۲۲ تن در هکتار بوده که در شرایط مشابه عملکرد شاهد سیمره ۲/۸۳۰ تن در هکتار بوده است. دامنه تغییرات عملکرد رقم دهدشت در ایستگاه گچساران از 2.174 الی ۵/۵۹۹ تن در هکتار بوده و در شرایط مشابه تغییرات شاهد سیمره بین 1/۹۰۲ الى 4/806 تن بوده است. در آزمایش سه ساله بررسی دامنه سازگاری و میزان پایداری در ایستگاه های گچساران، خرم آباد، گنبد، مغان و ایلام، متوسط عملکرد دانه رقم دهدشت و شاهد سیمره به ترتیب 4015 و 3068 کیلوگرم در هکتار بوده است.

این رقم به طور متوسط ۳۳/۸ درصد نسبت به شاهد برتری عملکرد نشان داده است. بر اساس بسیاری از شاخص های تعیین میزان پایداری عملکرد دانه در شرایط متنوع جغرافیایی و آب و هوایی، رقم دهدشت از رقم سیمره پایدارتر بوده است و در تمام سالها در مناطق گچساران، گنبد و مغان بدون استثنا، عملکرد دانه آن در مقایسه با سیمره افرایش مداوم و پایداری داشته است.

متوسط وزن هزار دانه رقم دهدشت ۳۹/4 گرم و شاهد سیمره 31.4 گرم بوده است و لذا درشتی دانه از ویژگی های برجسته آن به شمار می آید و در سال های با میزان رطوبت متفاوت، همواره وزن دانه آن در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها افزایش چشمگیر و پایداری داشته است. این رقم با تیپ رشد بهاره و رنگ دانه روشن؛ زودرس و به ورس و ریزش دانه مقاوم است زودرسی و دارا بودن فنوتیپ مطلوب (ارتفاع و تعداد پنجه مناسب، حالت ایستاده بوته، برگهای سبز روشن) نیز از مزایای این ژنوتیپ است که امکان کشت آن در مناطق دیم نیمه گرمسیری را میسر می سازد. کمیت و کیفیت پروتئین و سمولینای تولید شده این رقم نسبت به رقم سیمره برتری دارد.

واکنش در مقابل بیماری های شایع

نتایج ارزیابی واکنش رقم دهدشت نسبت به بیماریهای زنگ زرد، زنگ قهوه ای و سیاهک پنهان در شرایط مایه کوبی مصنوعی در شرایط مزرعه ای در مناطق دارای آلودگی شدید و گلخانه در کرج نشان دهنده مقاومت رقم دهدشت نسبت به نژادهای زنگ زرد در مناطق کرج، زرقان فارس و مغان بوده است. در خصوص بیماری زنگ قهوه ای بیشترین آلودگی در شرایط تلقیح مصنوعی از اهواز و با شدت ۲۰MS گزارش شده است. ارزیابی واکنش این رقم در مقابل بیماری سیاهک پنهان معمولی با حداکثر ۵۱ درصد آلودگی از سنندج (ایستگاه سارال) گزارش شده است. با توجه به اینکه نژادهای سیاهک ها در مناطق سردسیر متفاوت از مناطق گرمسیرند و بیماری سیاهک پنهان معمولی نیز با سموم رایج در بازار به راحتی کنترل می شود، لذا با ضدعفونی بذر مشکلی از این نظر وجود ندارد.

توصیه های به زراعی

1- تاریخ کاشت: دهه سوم آبان ماه تا پایان دهه دوم آذر ماه بسته به زمان شروع بارندگی های مؤثر و با توجه به رژیم بارندگی دراز مدت هر منطقه، زمان مناسب کشت رقم دهدشت است. هر چند نیمه اول آذر ماه مناسب ترین زمان در اغلب مناطق است.

۲- میزان بذر مصرفی بر اساس وزن هزار دانه با تعداد ۳۰۰ الى ۳۵۰ دانه در متر مربع توصیه می شود. در مناطقی که میزان بارندگی بیشتر و توزیع آن بهتر است و همچنین خاکها حاصل خیزترند، از تراکم ۳۵۰ دانه و در بقیه مناطق از تراکم ۳۰۰ دانه در متر مربع استفاده شود.

٣- فاصله خطوط کشت مناسب : ۱۵ الی ۱۸ سانتی متر.

4- کود ازته : مقدار کودهای ازته بر اساس نتایج آزمون خاک هر منطقه مصرف شود.

5- مصرف کودهای فسفره و پتاسه نیز بر اساس نتایج آزمون خاک در مناطق خواهد بود و تمام کودهای پتاسه و فسفره قبل از کاشت مصرف خواهند شد.

6- برای مبارزه با علف های هرز از سموم رایج در بازار در زمان پنجه زنی استفاده شود.

۷- عمق مناسب کاشت ۵-۳ سانتی متر است.

خلاصه مطالب

بخش عمده گندم دوروم در دیم زارهای نیمه گرمسیری تولید می شود. تنش های خشکی و گرما مهم ترین عوامل کاهش تولید گندم دوروم در دیم زارهای نیمه گرمسیری کشور است. ایجاد و توسعه ارقام جدید، راهبردی اساسی برای توسعه پایدار کشاورزی و بهره برداری مناسب از منابع و عوامل تولید است. در همین زمینه تلاش گروهی محققان بخش غلات موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بعد از سالها تحقیق منتج به معرفی رقم جدیدی از گندم دوروم برای کشت در شرایط دیم نیمه گرمسیری شده است که در عین پر محصولی نسبت به تنش های خشکی و گرما، متحمل و در مقابل بیماریهای شایع نیز مقاوم است.

نویسنده : محتشم محمدی