مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
١- منابع غذایی دام و سیستم های تهیه و تولید آن
بذور علف های هرز از طریق علوفه دانه و غذاهای فرآوری شده وارد دستگاه هاضمه دام می شوند. مقدار زیادی از بذور از دستگاه هاضمه به صورت زنده و سالم عبور می کند و وارد مدفوع می شود. هر چه مقدار آلودگی منابع غذایی به بذر علف هرز بیشتر باشد، آلودگی کود نیز بیشتر خواهد بود.
۲- نوع دام
از بین رفتن بذور در دستگاه هاضمه بستگی به نوع حیوان دارد. بیشترین تخریب بذور و کمترین آلودگی در مدفوع جوجه ها مشاهده شده است. مدفوع اسب و گوسفند نیز کمتر از خوک و گاو آلودگی دارند. واکنش بذور نیز در گذشتن از دستگاه هاضمه متفاوت است. به طوری که برخی از آنها نه تنها از بین نرفته بلکه در اثر ساییدگی فیزیکی و شیمیایی آمادگی جوانه زنی بیشتری پیدا می کنند. در ایران کودهای گاوی بیشتر از کودهای دیگر حیوانات در آلودگی مزارع و باغات نقش دارد.
٣- نحوه تهیه و مصرف کود دامی
کود دامی به دلایل فوق دارای آلودگی به بذر علفهای هرز است. استفاده کود تازه در انتقال بذر علفهای هرز بسیار مؤثرتر از کود دپو شده است. نحوه دپوی کود در از بین رفتن بذور و کاهش آلودگی مؤثر است و در تهیه کود سالم نقش مؤثری دارد.
بذر علف های هرز موجود در کود دامی
علف های هرز غالب مزارع علوفه ای کشور شامل علفهای هرز زیر است که بذور آنها همراه با علوفه وارد دستگاه هاضمه دام می شود.
تاج خروس وحشی (Amaranthus retroflexus), گندمک (Stellariamedia)، سلوی (Salvia spp)، سلمک (Chenopodium album)، خردل وحشی (Sinapis arvensis)، ارزن وحشی (Setaria viridis)، خونی واش (Phalaris minor)، خاکشیر (Descuzainia Sophia)، سس (Cuscutacampestris)، جغجغک (Vaccaria oxyodonta)، خرفه (Portulaca oleracea)، جو وحشی (Hordeum spp)، سوروف (Echinochloa crus-galli)، ناخنک (Goldbachia laevigata)، شلمی (Rapishrun Rumex spp) و ترشک (Rumex spp).
فواید دپوی کود دامی
- چسبندگی کمتر
- کاهش حجم کود و حمل آسان
- از بین رفتن بذر علفهای هرز و در نتیجه کاهش مصرف سم
- پوسیدگی بیشتر کود و قابل استفاده شدن مواد غذایی
- نداشتن تاثیر سوء بر کیفیت مواد آلی و معدنی کود
- عدم گیاه سوزی به دلیل تغذیه تدریجی گیاه از مواد آلی
- تولید حرارت زیاد و از بین رفتن میکرو ارگانیسم های بیماری زا
- تولید ترکیبات پیچیده نیتروژن دار و تبدیل تدریجی این ترکیبات به نیترات و نهایتا ممانعت از شستشو و هدر رفتن نیترات خاک. به این ترتیب نیترات به یکباره در خاک پخش نمی شود. این مشابه آن است که در طول سال نیترات به طور دستی به دفعات و نه یکباره به خاک اضافه شود.
- کاهش مصرف کودهای شیمیایی
- تغییر در تعادل جمعیت نماتدهای خاک، کاهش جمعیت نماتدهای بیماری زا و افزایش جمعیت نماتدهای شکارگر
روش صحیح دپوی کود دامی (گاوی)
برای دپوی کود باید از محل مناسبی استفاده کرد. به طوری که اگر ایجاد آن با تشکیل تپه ای بر سطح خاک صورت گیرد نیاز به حصارهایی است که برای محافظت آن ضروری است. همچنین در انتخاب محل آن باید دقت کرد تا دور از مناطق مسکونی باشد.
انباشتن کود دامی درون گودال موجب محافظت و نگهداری بهتر آن می شود اما عمق گودال بیش از ۰/۵ متر جایز نیست. در غیر این صورت حداقل هفته ای یکبار کود درون گودال با بیل زیر و رو شود تا هوا درون آن جریان یابد.
زیرو رو شدن دپو موجب کاهش رطوبت آن می شود. لذا باید مقداری آب به آن اضافه کرد تا کود رطوبت اولیه خود را حفظ کند.
فرآیند پوسیدگی کود و کاهش بذر علفهای هرز زنده مستلزم ثابت نگه داشتن دمای داخل دپو در بیش از 60 درجه سانتی گراد است. این دما در صورتی حاصل می شود که مقدار رطوبت دپو حدود ۷۰ درصد و نیز جریان هوا به خوبی برقرار باشد تا فعالیت میکرو ارگانیسم های هوازی به بیشترین مقدار خود برسد.
اضافه کردن مواد حاوی کربن مانند بر، کاه، خرده های چوب و بقایای گیاهان تا ۲۰ درصد از حجم کود، موجب افزایش رطوبت و نسبت کرین به نیتروژن و نیز کاهش نیتروژن از دست رفته می شود. در نتیجه فرآیند تهیه کمپوست و از بین رفتن بذور علفهای هرز تسریع می شود.
با وجود چنین شرایطی پس از یک ماه بیشتر بذور توانایی رویش خود را از دست خواهند داد. در صورت وجود بذور علف های هرزی چون سس، سلمک، تاج خروس و ناخنک، دپوی دو ماهه در از بین بردن تمامی بذور کافی است.
از پوشانیدن دپو خصوصا با مواد پلاستیکی حتی الامکان خودداری شود. این قبیل پوشش ها مانع ورود هوا و فعالیت میکروارگانیسم های هوازی می شود و کاهش دمای داخل دپو را در پی خواهد داشت.
مقدار آب درون دیو پس از یک ماه کاهش می یابد و یکی از دلایل کند شدن فرآیند از بین رفتن بذور در ماه های بعد کاهش آب است. در صورت تامین رطوبت و هوادهی مناسب نیازی به اضافه کردن مدت زمان دپو نخواهد بود.
رطوبت کافی و هوادهی مناسب موجب افزایش فعالیت میکروارگانیسم های هوازی و افزایش دما به بیش از 60 درجه سانتی گراد است که این دما منجر به از بین رفتن بذور علفهای هرز خواهد شد.
خلاصه :
دپو به معنای تلنبار کردن کود دامی بر روی سطح خاک یا درون گودال در مدت زمانی کوتاه یا طولانی است که مدت آن در از بین رفتن بذور علف های هرز و سایر عوامل بیماری زا مؤثر است. البته در نظر داشتن حفظ کیفیت و خصوصیات تغذیه ای آن در کنار از بین بردن عوامل آلوده کننده حائز اهمیت است. به همین دلیل باید روش و دستورالعمل دپوی کود دامی علمی تر و هوشمندانه تر از تعریف فوق ارائه شود. دپوی کود دامی با روش ارائه شده موجب استفاده بهینه از کود دامی به علت خشکی و ناچسبندگی می شود.
کاهش مصرف کود شیمیایی نیز در اثر مصرف کود دامی از اضافه شدن مواد شیمیایی به طور یکباره در خاک جلوگیری می کند. این روش موجب می شود تا آلودگی کود دامی به بذر علفهای هرز کاهش یابد و از آلودگی مزارع به علف های هرز و رقابت آنها با گیاه زراعی کاسته شود. در نهایت با کاهش مصرف سم، با کاهش آلودگی های زیست محیطی و سلامت غذا مواجه خواهیم بود.
نویسنده: حمیرا سلیمی، جواد خلقانی، علی اکبر قره داغی
