گندم رقم کریم مناسب با شرایط دیم نیمه گرمسیری
گندم کریم نسبت به شاهد کوهدشت از زودرسی نسبی برخوردار و وزن هزار دانه آن در برخی محیطها تا 6 گرم بیشتر بود. متوسط وزن هزار دانه لاین جدید 1.8 گرم از شاهد کوهدشت بیشتر بوده است. این رقم دارای تیپ رشد بهاره، با متوسط ارتفاع بوته ۸۳ سانتی متر بود.
در طی قرن گذشته، اصلاح گران گندم، تعداد زیادی ارقام و لاین های بهبود یافته ژنتیکی را تولید کرده اند. این فعالیت ها منجر به پذیرش گسترده واریته ها و افزایش جدی متوسط محصول گندم در 5-4 دهه گذشته شده و سهم عمده ای در کاهش فقر و برقراری امنیت غذایی ایفا کرده است. میزان تولید و پذیرش واریته های اصلاح شده و به تبع فاصله بین معرفی واریته ها و استفاده گسترده از آنها در مناطق مختلف متغیر بوده است. موفقیت چشمگیر بهبود گندم بر مدار تصمیمات میلیونها کشاورزی است که ارقام جدید را پذیرفته یا ارقام قدیمی را با موارد برتر جایگزین کرده اند.
آشنایی کارشناسان، مروجان و کشاورزان با یافته های جدید تحقیقاتی زمینه افزایش بهره وری استفاده از ژنوتیپ ها و منابع محیطی موجود را فراهم می کند.
حدود ۵۰ درصد از ۸۰۰ میلیون مردم گرسنه دنیا که تامین معاش آنان متکی به کشاورزی است، از طریق اراضی کم بازده زندگی می کنند. مشکل تأمین غذای مورد نیاز تا حد زیادی معلول خشکی و تخریب اراضی است. سرمایه گذاری در علوم و حفاظت منابع برای افزایش محصول و کاهش ریسک تولید ضروری است. در سال ۲۰۰۰ میزان تولید غلات در دنیا نسبت به سال ۱۹۵۰ به حدود سه برابر رسیده است. نود درصد این افزایش به خاطر زیاد شدن عملکرد در واحد سطح بوده است.
تغییرات آب و هوایی در چارچوب کشاورزی بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی تأثیرات منفی بر جای می گذارد. سازگاری گیاه عاملی کلیدی است که شدت آثار تغییر آب و هوایی روی تولید مواد غذایی را تعیین می کند. اموری نسبتا ارزان نظیر تغییر رقم، عواقب منفی تغییرات آب و هوایی را تعدیل می کند.
در سال های اخیر محققان مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، با شناخت تنگناهای مؤثر در تولیدات زراعی دیم زارها، راهکارهای سازگار علمی برای رونق اقتصادی دیم زارها را ارائه کردند. انتقال مطلوب یافته های جدید پژوهشی، سبب رشد بیشتر تولیدات زراعی در دیم زارهای کشور خواهد شد.
بر اساس نتایج به دست آمده از آزمایشات بررسی سازگاری در سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸، رقم کریم با میانگین عملکرد دانه 3460 کیلوگرم در هکتار، 10.8 درصد نسبت به رقم شاهد کوهدشت (۳۱۲۲ کیلوگرم در هکتار) افزایش داشته است. پایداری بیشتر عملکرد دانه نسبت به شاهد سازگار و سایر لاین های پیشرفته در شرایط متنوع آب و هوایی به ویژه میزان بارندگی از ۱۷۲ تا 6۵۸ میلی متر و متوسط دمای 22.7 تا 26.7 درجه سانتی گراد در دوره پر شدن دانه، امکان بهره برداری بهتر از قابلیت های مختلف محیطی به وسیله رقم جدید را فراهم می کند.
نتایج ارزیابی ها همچنین نشان داد که رقم جدید از خصوصیات زراعی، ویژگی های کیفی و مقاومت مطلوبی در مقابل بیماری های مهم شایع برخوردار است.
عملکرد دانه و ویژگی های زراعی گندم کریم
میانگین عملکرد دانه گندم کریم در ایستگاه های گچساران، خرم آباد، گنبد، مغان و ایلام به ترتیب 3453، 4248، 3286، 2678 و ۳۳۸۹ کیلوگرم دانه در هکتار بود که نسبت به شاهد کوهدشت در این مناطق به ترتیب 12.1، 8.6، 10.8، 5.8 و ۳۲ درصد برتری داشت.
در بین لاین های پیشرفته مورد بررسی و رقم سازگار و مورد استفاده کوهدشت، رقم جدید از بهترین ثبات عملکرد برخوردار بوده است.
گندم کریم نسبت به شاهد کوهدشت از زودرسی نسبی برخوردار و وزن هزار دانه آن در برخی محیطها تا 6 گرم بیشتر بود. متوسط وزن هزار دانه لاین جدید 1.8 گرم از شاهد کوهدشت بیشتر بوده است. این رقم دارای تیپ رشد بهاره، با متوسط ارتفاع بوته ۸۳ سانتی متر بود.
با لحاظ کردن عملکرد دانه به عنوان برآیند فعل و انفعالات متعدد بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی، رقم جدید نسبت به تنش های خشکی و گرما در مقایسه با شاهد متحمل تر بوده است و به علت ظهور سریع سنبله، کمتر با تنش خشکی و گرمای آخر فصل مواجه می شود و بهتر می تواند از رطوبت و مواد غذایی موجود در خاک برای پر شدن دانه و تولید مطلوب استفاده کند.
خصوصیات کیفی گندم کریم
رقم جدید از لحاظ اغلب شاخص های مهم کیفی نظیر حجم نان، میزان حجم رسوب (SDS)، شاخص گلوتن، عدد زلنی و درصد پروتئین نسبت به رقم مورد استفاده کوهدشت برتری مشهودی دارد.
واکنش در مقابل بیماری های شایع
ارزیابی واکنش رقم کریم در آزمایشات انجام گرفته در ایستگاه های کرج، مراغه، گرگان، کرمانشاه و کردستان، تحت شرایط مایه کوبی مصنوعی و مزرعه ای نشان داد که این رقم نسبت به بیماریهای شایع مهم نظیر زنگ زرد، زنگ قهوه ای، سیاهک پنهان معمولی، سیاهک پنهان پاکوتاه و سفیدک سطحی از مقاومت خوبی برخوردار بوده است.
توصیه های به زراعی
1- تاریخ کاشت : دهه سوم آبان ماه تا پایان دهه دوم آذر ماه بسته به زمان شروع بارندگی های مؤثر و با توجه به رژیم بارندگی دراز مدت هر منطقه، زمان مناسب کشت رقم کریم است. هر چند نیمه اول آذر ماه مناسب ترین زمان در اغلب مناطق است.
۲- میزان بذر مصرفی بر اساس وزن هزار دانه با تعداد ۳۰۰ الی ۳۵۰ دانه در متر مربع توصیه می شود. در مناطقی که میزان بارندگی بیشتر و توزیع آن بهتر است و همچنین خاکها حاصل خیزترند، از تراکم ۳۵۰ دانه و در بقیه مناطق از تراکم ۳۰۰ دانه در متر مربع استفاده کنند.
٣- فاصله خطوط کشت مناسب : ۱۵ الی ۱۸ سانتی متر
4- کود ازته : مقدار کودهای ازته بر اساس نتایج آزمون خاک هر منطقه مصرف شود.
5- مصرف کودهای فسفره و پتاسه نیز بر اساس نتایج آزمون خاک در مناطق خواهد بود و تمام کودهای پتاسه و فسفره قبل از کاشت مصرف خواهند شد.
6- برای مبارزه با علف های هرز از سموم رایج در بازار در زمان پنجه زنی استفاده شود.
۷- عمق مناسب کاشت ۵-۳ سانتی متر است.
سرعت پذیرش ارقام بهبود یافته در مناطق مختلف بسیار متفاوت است. سطح آموزش کشاورزان، موجودی اعتبارات مالی، اندازه مزرعه و فعالیت های نمایشی و ترویجی، اصلی ترین مولفه های پذیرش واریته های جدید است.
نویسندگان: محتشم محمدی، رحمتالله کریمی زاده، مظفر روستایی، مقصود حسن پورحسنی، طهماسب حسین پور، رضا حق پرست، حسن خانزاده و مهدی کلاته