مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
امروزه افزایش بی رویه جمعیت و بهره برداری غیر اصولی از خاک سبب بروز مشکلات عدیده زیست محیطی برای انسان شده است. به موازات مسئله فرسایش، کاهش ماده آلی خاک به چالشی دیگر برای کشاورزی تبدیل شده است و این امر می تواند پیامدهای منفی زیادی برای کشاورزی به بار آورد. با کاهش ماده آلی خاک، میزان فرسایش و جرم مخصوص ظاهری خاک افزایش و نفوذپذیری و تهویه آن کاهش می یابد.
خاک برای کشاورزی از اهمیت حیاتی برخوردار است و توانایی خاک از نظر جذب و ذخیره آب به نوع عملیات خاک ورزی بستگی دارد. عملیات خاک ورزی به منظور تهیه بستر کاشت بذر در سیستم تولید محصولات زراعی می باشد که به روش های متفاوت انجام می گیرد.
هدف از اینگونه عملیات تاثیر گذاری بر روی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی خاک می باشد تا شرایط بهینه برای جوانه زنی و توسعه رشد گیاه فراهم گردد. این عملیات بایستی با هدف حفاظت خاک برای دستیابی به عملکرد بیشتر در دراز مدت باشد.
عواملی که در مدیریت خاک ورزی نقش مهمی ایفا می کنند عبارتند از:
- نوع خاک ورزی بر مبنای خاک ورزی کاهشی یا حفاظتی
- نوع زراعت
- کیفیت آب و نحوه آبیاری
- ساختار فیزیکی و بیولوژی خاک
- نحوه تغذیه و حاصلخیزی
- بهداشت آب و خاک
انواع روش های خاک ورزی
خاک ورزی مرسوم
خاک ورزی مرسوم شامل عملیات خاک ورزی اولیه و ثانویه می باشد. در این نوع خاک ورزی، خاک به صورت کامل برگردانده شده و بقایای گیاهی در سطح خاک باقی نمی ماند.
خاک ورزی اولیه
شامل یکسری عملیات عمیق پس از برداشت محصول به منظور آماده سازی و ایجاد بستر قابل کشت می باشد. ادوات مورد استفاده در خاک ورزی اولیه عبارتند از: گاو آهن های برگردان دار، گاو آهن های بشقابی، چیزل، زیرشکن، تیلرهای دوار و انواع دیسک ها.
خاک ورزی ثانویه
خاک ورزی ثانویه جهت خرد کردن کلوخه ها و آماده سازی بستر بذر جهت کشت، وجین، سله شکنی و کنترل علف های هرز بکار می رود. ادوات مورد استفاده در خاک ورزی ثانویه عبارتند از دیسک های سبک و متوسط، انواع کولتیواتورها، غلتک ها، ادوات جوی و پشته ساز و انواع ماشین های ترکیبی.
خاک ورزی حفاظتی
امروزه محققان ماشین های کشاورزی و خاک شناسی به این نتیجه رسیده اند که اجرای دائمی روش خاک ورزی مرسوم، منجر به نتایج نامطلوب حاصل از آن می شود. از این رو به روش های خاک ورزی حفاظتی شامل کمینه خاک ورزی، کم خاک ورزی، بی خاک ورزی و ورز کاشت، تاکید شده است.
خاک ورزی حفاظتی به روشی از خاک ورزی گفته می شود که پس از عملیات حداقل 30درصد از بقایای محصول قبلی در سطح خاک باقی بماند.
اهمیت خاک ورزی حفاظتی
بقایای گیاهی در یک محیط اشباع از بخار آب می تواند 90-80 درصد وزن خود آب جذب کند، در صورتی که تحت همان شرایط مواد رسی فقط 20-15 درصد آب جذب می کند.
باقی ماندن بقایای گیاهی در سطح خاک و وجود انبوه ریشه های سطحی گیاهان در خاک به میزان دو سوم، در مقایسه با زمین لخت و عاری از مواد یاد شده، فشردگی خاک را کاهش می دهد.
بقایای گیاهی در سطح خاک به میزان قابل ملاحظه ای موجب کاهش فرسایش خاک می گردد.
خاک ورزی حفاظتی ضمن کاهش آثار مخرب روش های خاک ورزی مرسوم، موجب بهبود خواص فیزیکی و بیولوژیکی خاک می گردد. با این روش علاوه بر مدیریت بقایای محصول سال قبل، مدیریت زمان عملیات تهیه زمین و کاهش تعداد عملیات خاک ورزی، مدیریت مصرف انرژی نیز میسر می گردد.
خاک ورزی حفاظتی ضمن کاهش آثار مخرب روش های خاک ورزی مرسوم، موجب بهبود خواص فیزیکی و بیولوژیکی خاک می گردد. با این روش علاوه بر مدیریت بقایای محصول سال قبل، مدیریت زمان عملیات تهیه زمین و کاهش تعداد عملیات خاک ورزی، مدیریت مصرف انرژی نیز میسر می گردد.
با توجه به موارد ذکر شده روش های مختلفی برای خاک ورزی حفاظتی وجود دارد که انتخاب و کاربرد هر یک از آن ها به عواملی از قبیل اقلیم، میزان بارندگی، تراکم و بافت خاک، نوع محصول و تناوب زراعی و… بستگی دارد.
🌾 اگر به دنبال یادگیری اصولی‌تر درباره خاک‌ورزی و مدیریت کشاورزی در شرایط خشکسالی هستید، پیشنهاد می‌کنیم این آموزش‌های حرفه‌ای را از دست ندهید:
- 📘 مجموعه آموزشی خاک‌شناسی و حفاظت از خاک – آشنایی با خواص خاک و روش‌های تقویت آن 🌍
- 🚜 مجموعه جامع آموزشی ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی – از خاک‌ورزی تا برداشت به‌صورت کاربردی 🌾
- 🌿 مجموعه جامع آموزش زراعت گندم و جو – تکنیک‌های کشت موفق در مناطق کم‌آب ✅
🎓 این مجموعه‌ها به‌صورت فایل قابل دانلود ارائه شده‌اند و بلافاصله پس از خرید در اختیار شما قرار می‌گیرند.
🔗 تولید شده توسط مزرعه نو – www.MazraehNo.com
✅ نتیجه‌گیری:
در شرایطی که تغییرات اقلیمی و خشکسالی به چالش جدی برای تولیدات کشاورزی تبدیل شده‌اند، انتخاب روش مناسب خاک‌ورزی و مدیریت بقایای گیاهی نقش کلیدی در پایداری کشاورزی ایفا می‌کند. استفاده از خاک‌ورزی حفاظتی و بهره‌گیری از ادوات نوین می‌تواند علاوه بر حفظ منابع خاک و آب، موجب افزایش عملکرد و کاهش هزینه‌ها شود. آگاهی و آموزش در این زمینه برای کشاورزان امری ضروری است.
کلمات کلیدی: عملیات خاک‌ورزی، خاک‌ورزی حفاظتی، ادوات کشاورزی، خشکسالی، بقایای گیاهی، زراعت در شرایط کم‌آبی، آماده‌سازی زمین، ماشین‌های خاک‌ورزی
با اینکه سال هاست کشاورزی می‌کنم، ولی هیچ وقت این طور علمی و دقیق به تفاوت بین خاک ورزی اولیه و ثانویه توجه نکرده بودم. ممنون بابت مقاله خوبتون، خیلی مفید بود
سلام، می خواستم بدونم برای زمین‌هایی که بافت خاک سنگین دارند، استفاده از روش خاک ورزی حفاظتی موثره یا نه؟ چون بعضی ها می گن فقط برای خاک های سبک مناسبه.
سلام. روش خاک ورزی حفاظتی نه تنها برای خاک های سبک، بلکه برای خاک های سنگین هم می‌تونه مفید باشه؛ مخصوصاً وقتی با کم آبی مواجه هستیم. البته در خاک های سنگین باید دقت بیشتری در انتخاب ادوات و عمق کار داشت تا از ایجاد فشردگی بیش از حد جلوگیری بشه. همچنین استفاده از زیرشکن در ابتدای دوره می‌تونه به کاهش تراکم کمک کنه.
آیا روش های خاک ورزی حفاظتی باعث کاهش عملکرد محصول در سال اول نمی شن؟ چون شنیدم که زمین خوب آماده نمی شه و بازدهی پایین میاد.
در سال اول اجرای خاک ورزی حفاظتی ممکنه عملکرد کمی افت کنه، چون ساختار خاک و نحوه مدیریت بقایا تازه در حال تغییر هست. اما از سال دوم به بعد، معمولاً خاک ساختار بهتری پیدا می‌کنه و عملکرد محصول حتی از قبل بیشتر می شه. پایداری و حفظ رطوبت هم به مرور افزایش پیدا می‌کنه
سلام، برای مزارعی که در تناوب زراعی بین گندم و جو هستند، چه نوع خاک ورزی مناسبه؟ آیا بهتره هر سال خاک ورزی کامل انجام بشه؟
درود. برای تناوب گندم و جو بهتره از خاک ورزی کاهش یافته یا حفاظتی استفاده کنید تا ساختار خاک حفظ بشه و هزینه ها هم کاهش پیدا کنه. نیازی به خاک ورزی کامل در هر سال نیست؛ بلکه بسته به شرایط رطوبتی و فشردگی خاک، می تونید فقط عملیات سبک تر یا سله شکنی انجام بدید. این روش باعث پایداری بیشتر خاک در بلند مدت می‌شه
واقعاً لذت بردم از توضیحات درباره بقایای گیاهی و نقش اون ها در جذب رطوبت. امیدوارم کشاورزهای بیشتری به جای سوزوندن بقایا، ازشون برای تقویت خاک استفاده کنن. 👏