مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
قطع درخت، چرای دام و بهره برداری از میوه و شیرابه درخت بنه که یکی از عمده ترین گونه های جنس پسته در کشور است اجازه استقرار و رشد تجدید حیات را از طبیعت سلب نموده و آینده این جنگل ها را تهدید می کند.
متأسفانه هزینه جنگل کاری درخت بنه به علت رشد بسیار کندی که دارد (۱/۵ میلیمتر در سال) حتی در کم بهره ترین برآوردهای اقتصادی بسیار سنگین جلوه می نماید و کلا صرفه ی اقتصادی جنگل کاری با این درختان را زیر سوال می برد بعلاوه به خاطر مشکلات عدیده ای که در امر استقرار دارد و مخاطرات فراوانی که از طرف احشام و وحوش (تشی، خرگوش و سایر جوندگان) آنها را تهدید می کند نیاز به اقدامات حمایتی از قبل پیشبینی شده ای نظیر کاشت درختچه ها و قرق منطقه را طلب می کند.
بر طبق نظر ثابتی در خصوص تاثیر درختچه های بادام در زادآوری بنه، جامعه های بنه بادام خصوصاً در صورتی که زیر اشکوب آنها را بادام های خاردار تشکیل دهد، از لحاظ تجدید حیات طبیعی نقش مهمی را ایفا می نماید، چون بذر درختان بنه در مناطقی می تواند تجدید حیات کند و بروید که درختچه های بادام در دسترس داشته و زیر اشکوب آن را تشکیل دهد. در این حالت نهال بنه سال ها در پناه ارژن و بادام به دور از آسیب و چرای دام رشد می کند.
روش تحقیق
در تحقیقی که در این زمینه انجام شد یک محدوده ی ۴ هکتاری (۲۰۰ متر × ۲۰۰ متر) از دشت توت خشک در جنگل تحقیقات بنه فیروزآباد فارس انتخاب و سه هکتار آن (۱۵۰ متر × ۲۰۰ متر) بوسیله سه ردیف سیم خاردار محصور شد. این محدوده چهار هکتاری به شانزده قطعه ۲۵۰۰ متر مربعی (۵۰ متر × ۵۰ متر) تقسیم شد که بوسیله ی سنگ چین کردن مجزا گردید. سپس اقدام به آمار برداری صد در صد در محدوده چهار هکتاری شد. در این آماربرداری کلیه درختان و درختچه ها از نظر قطر تاج برای محاسبه تاج پوشش و نیز مکان استقرار، اندازه گیری شدند. قطر برابر سینه درختان بنه و جنسیت آنها نیز در این آمار برداری منظور گردید. علاوه بر این یک آمار برداری ۱۰۰٪ از زادآوری های بنه نیز انجام شد که تعداد و مکان آنها در هر تیمار مشخص گردید.
نتیجه گیری
نتایج نشان داد که در این عرصه ۲۹ درخت بنه ی نر، ۱۲ درخت بنه ماده، ۲۱۳۳ زادآوری بنه، ۱۳۶۳ درختچه تنگرس، ۵۱۵ درختچه ارژن، ۳۰ درختچه بادامک، ۴۸ خوشک (Daphne mucronata) و ۱۳ درختچه زالزالک (.crataegus sp) و ۳۴۴۸ انواع بوته که فراوان ترین آنها جوخار (Ebenus stellata) است وجود دارد.
روابط همبستگی بین تعداد زادآوری و تعداد درختچه های موجود در عرصه بررسی شده نشان دهنده تاثیر بسیار زیاد پوشش درختچه ای برروی تعداد زادآوری بنه است.
روابط همبستگی بین تعداد زادآوری بنه با تعداد بوته و تعداد درختچه و مجموع تعداد بوته و درختچه بررسی شد. بالاترین ضریب تبیین (۷۵/۵٪= 2ˆR ) بین تعداد درختچه و تعداد زادآوری بنه مشاهده گردید (شکل ۱).
شکل 1- همبستگی بین تعداد درختچه ها و تعداد زادآوری بنه
نتایج به دست آمده با بررسی های سایر محققین هم خوانی دارد. ارتباط بین تعداد زادآوری بنه با تعداد بوته ها در مقایسه با تعداد درختچه ها، ضعیف می باشد. علت این مسئله در ایجاد شرایط میکروکلیمایی در زیر تاج پوشش درختچه های تنگرس و ارژن و بادامک است. حمایت نهال های نورسته بنه در پناه برگهای کوچک و شاخه های انبوه این درختچه ها برآورده می شود. بعلاوه رطوبت مورد نیاز نهال ها حتی در گرمترین ماه های سال در پای درختچه های مذکور فراهم می باشد. در حالی که بوته ها، توانایی مهیا کردن چنین شرایطی را ندارند و مطالعات نشان داد با افزایش تعداد بوته ها تعداد زادآوری بنه دچار کاهش می گردد.
در لابلای سنگهای عرصه باز جنگل نیز رشد نهال های بنه مشاهده شد که تعداد آنها از نظر آماری از تعداد زادآوری های تحت حمایت پوشش درختچه ای به شکل معنی داری کمتر بود، اما این نهال ها بدون آتیه بوده و بر اساس مشاهدات انجام شده اندام هوایی آنها مورد چرا و هجوم جوندگان قرار می گیرد. با توجه به مطالب بالا بهترین راهکار مناسب برای حفظ جنگل های بنه که تحت تاثیر چرای دام و وحوش بوده و گرما و خشکی اقلیمی نیز تاثیر منفی بر استقرار زادآوری بنه می گذارد، حمایت از پوشش درختچه ای و کاشت آنها است که معمولا به صورت کپه کاری پیشنهاد می گردد. این کار ضمن بالا بردن شانس زنده ماندن نونهال های تولید شده از کپه کاری، از نظر هزینه نیز مناسبتر از کاشت نهال بنه است و معمولاً در برابر ناملایمات طبیعی و چرای دام هم مقاوم بوده و آینده مناسبی را از نظر حفظ آب و خاک و پناه نهال های بنه فراهم می کند. البته مطابق شکل ۱ افزایش تعداد درختچه ها شرایط افزایش زادآوری بنه را به صورت تابعی نمایی فراهم می آورد که روند افزایش درختچه ها نهایتا روند ملایمتری در افزایش تعداد زادآوری بنه ایجاد می کند. احتمالاً این مسئله در اثر افزایش رقابت در کسب مواد غذایی و مشخصه های مورد نیاز بین گیاهان می باشد. (جدول ۱) تعداد زادآوری طبیعی را بر اساس افزایش تعداد درختچه ها نشان می دهد. بر اساس اطلاعات این جدول امکان پیشبینی تعداد کاشت گونه های پرستار جهت حمایت از زادآوری بنه در واحد سطح فراهم خواهد بود.
جدول ۱- تغییرات تعداد زادآوری طبیعی بنه با افزایش تعداد درختچه ها در قطعات ۲۵۰۰ متر مربعی
منبع : مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
