در اغلب کشورهای دنیا شرایط دیم کاری برای تولید غذا اولویت خاصی دارد. اهمیت کشاورزی دیم در ایران نیز کاملاً مشخص است؛ به طوری که بخش عمده غذا در شرایط دیم تولید می شود.
دیم کاری به معنی کشت بدون آبیاری است و به زراعتی گفته می شود که با آب باران رشد نماید. دیم کاری در کشور ما بخصوص در زراعت گندم و جو اهمیت فوق العاده ای دارد هر چند زراعت دیم بستگی به نزولات آسمانی و رحمت الهی دارد اما کیفیت و روش شخم و تهیه به موقع زمین های زراعی دیم و اعمال شیوه های کشت تأثیر بسیار مهمی در بهبود وضعیت زراعت صحیح و در نتیجه افزایش تولید دارد.
عوامل مهم در دیم کاری
انتخاب صحیح، ارقام رعایت تناوب های زراعی تهیه بستر بذر مناسب تهیه و مصرف به موقع و متناسب نهاده ها، فراهم نمودن ادوات و ماشین آلات کشاورزی مناسب برای خاک ورزی و کاشت و مدیریت مزرعه از آسان ترین روش های مدیریتی در دیمزارها برای تولید پایدار محصولات است.
عملیات خاک ورزی
نخستین مرحله برای دیم کاری آماده سازی زمین و یا عملیات خاک ورزی است که عموماً تا عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر خاک انجام می شود و هدف های اصلی و مورد انتظار از آن آماده کردن بستر بذر برای بهبود جوانه زنی نفوذ آب و هوا در خاک و ایجاد محیطی مناسب برای رشد و توسعه ریشه است. در مناطق دیم اصول حاکم بر عملیات زراعی باید با هدف ایجاد شرایط مناسب به منظور استفاده بهینه از نزولات آسمانی و حفاظت از خاک باشد.
انتخاب ادوات خاک ورز مناسب
نوع وسیله خاک ورز در شرایط دیم به عواملی مانند نوع و مقدار علف های هرز ، نوع خاک، نوع تناوب زراعی، طول دوره آیش، میزان بارندگی و زمان انجام عملیات خاک ورزی بستگی دارد.
تناوب زراعی
از اثرات مفید رعایت تناوب زراعی در دیمزارها می توان به بهبود عملکرد استفاده کارآمد از منابع و بهبود در به کارگیری نهاده ها اشاره نمود.
ارقام مناسب
انتخاب نوع بذر عامل مؤثری در بالا بردن سطح تولید محصول در دیمزارها است. در انتخاب بذر باید خالص بودن بذر، مقاومت به انواع بیماری ها و سازگاری با منطقه مورد توجه قرار گیرد.
تاریخ کاشت
باید زمان کاشت محصول موقعی باشد که در صورت وقوع بارندگی مؤثر، فرصت لازم برای رشد اولیه گیاهچه ها در پائیز برای ورود به فصل زمستان و سرما وجود داشته باشد.
روش کاشت
با شناخت و در نظر گرفتن میزان و نوع و بارندگی های مناطق مختلف دیم خیز با ماشین آلات مختلف و متناسب باید بذر را در عمق مناسبی از خاک کشت نمود. به عنوان مثال، برای کشت گندم در مناطق سردسیر با استفاده از خطی کار و فاصله خطوط ۱۷-۱۵ سانتیمتر به عمق حداکثر ۵-۴ سانتیمتر اقدام نمود.
میزان بذر
مصرف بذر بیشتر در واحد سطح در موقع کاشت موجب تشدید تنش خشکی، کاهش پنجه زنی و نهایتاً چروک شدن بذر و کاهش عملکرد دانه خواهد شد.
مصرف کودهای شیمیایی
مسئله اساسی تغذیه گیاهی در دیمزارها تنظیم مقدار کود بر اساس میزان بارندگی است. در شرایط بارندگی محدود، ضرورتاً باید مصرف کودهای شیمیایی را به اندازه ای محدود نمود که موجب رشد بیش از حد گیاه نشود تا گیاه بتواند با استفاده از رطوبت موجود به مرحله برداشت برسد. از طرف دیگر در بارندگی مطلوب باید کود را به اندازه ای مصرف کرد که گیاه قادر به استفاده کامل و مفید از آن باشد. میزان مصرف کودهای شیمیایی بسته به نوع خاک میزان و پراکندگی بارندگی، زراعت قبلی و رقم دیم متفاوت است.
علف های هرز
در دیم کاری برای کاهش دادن علف های هرز و مبارزه با آنها راه های گوناگونی وجود دارد که می توان به مبارزه مکانیکی، مبارزه زراعی (استفاده از بذر بوجاری شده رعایت تناوب زراعی عدم استفاده از کود پوسیده دامی، به حداقل رسانیدن عملیات تهیه زمین) و مبارزه شیمیائی اشاره نمود.
نویسنده: پوریا عطائی