معرفی انواع صنوبر در ایران

در ایران انواع صنوبر وجود دارد. عده‌ای از محققان معتقدند بعضی از این گونه‌ها قرن‌ها پیش به ایران وارد شده‌اند. اما از آن‌جا که قدمت این گونه‌ها در ایران به چندین قرن می‌رسد می‌توان آن‌ها را درختان بومی ایران دانست. در مجموع چهار گونه صنوبر در ایران وجود دارد که عبارتند از:

۱- تبریزی

این درختان بیشتر در مناطق سردسیری و معتدله می‌رویند و به علت نیاز شدیدی که به آب دارند بیشتر در حاشیه رودخانه‌های دایمی و مسیرهای آبیاری دیده می‌شوند. در مناطق مختلف کشور انواع گوناگون تبریزی وجود دارد که دو گونه مشخص آن عبارتند از:

تبریزی: ویژگی‌های این درخت عبارتند از: تنه صاف و قد کشیده، تاج دوکی و باریک، شاخه‌هایی متمایل به تنه که تاج کاملاً بسته‌ای را شکل می‌دهد و پوست خاکستری که در پیری متمایل به خاکستری تیره می‌شود. تبریزی به نام‌هایی چون تبریزی آق قواخ و راجی معروف است. با توجه به شکل بسته تاج می‌توان آن را در فاصله‌هایی نزدیک هم کاشت. بیشتر قلمستان‌های انبوه صنوبر (به‌ویژه در حاشیه رودخانه‌ها) را این گونه درختان تشکیل می‌دهند.

📌 اگر علاقه‌مند به کاشت حرفه‌ای صنوبر و ایجاد قلمستان‌های سودآور هستید، پیشنهاد می‌کنیم مجموعه جامع آموزش زراعت چوب و صنوبرکاری را حتماً دانلود کنید.

شالک: در این گونه تاج کاملاً باز و شاخه‌ها نیز از یکدیگر باز هستند. تنه آن‌ها معمولاً ناصاف‌تر و تیره‌تر از تبریزی‌ها است و شاخه‌های قطور و متعددی تولید می‌کند، و به علت تنه کوتاه‌تر و شاخه‌های متعدد، کاشت آن در مقایسه با تبریزی کمتر متداول است. شالک به نام‌هایی همچون اشنک، دله راجی، ایری قلمه نیز معروف است. این گونه با تراکم‌های مختلف در حاشیه رودخانه‌های زنجان رود و دیگر مناطق معتدله سرد کشور دیده می‌شود.

۲- کبوده یا سپیدار

این گونه بیشتر در مناطق خشک و نیمه‌خشک در حاشیه رودها و مسیرهای آبیاری دیده می‌شود. البته در مناطق سردسیری و معتدله هم کاشت آن‌ها متداول است. تفاوت عمده سپیدار با تبریزی‌ها در تنه صاف، سفید و شیری‌رنگ آن است که در پیری به صورت شیری متمایل به خاکستری با شکاف‌های کوچک به شکل چشم در می‌آید.

پشت برگ‌های این درخت پوشیده از کرک است که معمولاً به رنگ سفید دیده می‌شود. سپیدار به نام‌های مختلفی همچون کبوده، شال، آلاچنار و کلمبور نیز معروف است.

از این گونه دو رقم مشخص دیگر وجود دارد که عبارتند از:

کبوده شیرازی: این گونه دارای تاج باز و گسترده و شاخه‌های متعدد است. گستردگی تاج و تعداد شاخه کبوده شیرازی در مقایسه با شالک کمتر ولی کاملاً از گونه‌های دیگر کبوده متمایز است.
کبوده بومی: این گونه دارای تاج بسته و متراکم است و تنه سفید مایل به سبز زیتونی دارد. تفاوت کبوده بومی با تبریزی‌ها علاوه بر شکل برگ و رنگ تنه در حالت شاخه‌هاست چرا که شاخه‌ها کاملاً به تنه نمی‌چسبند، در حالی که در تبریزی‌ها شاخه‌ها تقریباً چسبیده یا کاملاً متمایل به تنه می‌باشد. همچنین در تبریزی‌ها شاخه‌های پایینی معمولاً به‌طور طبیعی خشک می‌شوند در حالی که در کبوده بومی این حالت به‌ندرت دیده می‌شود.

۳- سپید پلت

این گونه بومی جنگل‌های شمال کشور، به‌ویژه جنگل‌های مناطق جلگه‌ای می‌باشد.

به همین علت در مناطق دیگر معمولاً تنه آن بلند نمی‌شود و شاخه‌ها نیز کاملاً باز و گسترده و حتی در فضاهای باز متمایل به سطح زمین است. برگ و تنه درخت سپید پلت به کبوده شبیه است، ولی تنه آن خشن‌تر و دارای زوائد و شکاف‌های بیشتری است. در ابتدای ساقه سپید پلت‌های پیر برجستگی‌هایی وجود دارد که مختص این گونه است.

📗 برای علاقه‌مندان به شناسایی پوشش‌های جنگلی ایران و مدیریت گونه‌های بومی مانند سپید پلت، پیشنهاد می‌شود مجموعه جامع آموزش پرورش جنگل و جنگل‌شناسی را دانلود کنند.

سپید پلت به منظور تولید چوب در مناطق خارج از شمال کاشته نمی‌شود و با وجود توسعه و گسترش گونه‌های خارجی پُرمحصول، استفاده از سپید پلت در حاشیه روستاها و اراضی کشاورزی حتی در شمال کشور معمول و متداول نیست.

۴- پده

این گونه در حاشیه رودخانه‌های گرمسیر کشور مانند حاشیه رودخانه‌های دز، کارون و کرخه به شکل بیشه‌های گسترده به چشم می‌خورد.

با این حال در مناطق کویری و حتی مناطق سردسیر و خشک نیز هر جا رطوبت در خاک وجود داشته باشد، می‌تواند رشد کند. پده در مقایسه با دیگر صنوبرها مقاومت بیشتری را در برابر شوری خاک و خشکی نشان می‌دهد اما به‌ندرت قامت آن مرتفع می‌شود و معمولاً در شکل و اندازه متوسط بیشه‌های انبوهی را به وجود می‌آورد. این گونه در مناطق مختلف به نام‌های پده، گردبید، بید سمرقندی، پلک و پی‌چوب معروف است.

🔍 نتیجه‌گیری

شناخت گونه‌های مختلف صنوبر ازجمله تبریزی، کبوده، سپید پلت و پده برای کشاورزان، باغداران و علاقه‌مندان به توسعه فضای سبز اهمیت زیادی دارد. هر یک از این گونه‌ها ویژگی‌ها و سازگاری‌های خاص خود را دارند که بسته به اقلیم و هدف کشت باید انتخاب شوند. با استفاده از آموزش‌های تخصصی در زمینه زراعت چوب و مدیریت جنگل، می‌توان بهره‌وری بالاتری از منابع طبیعی کشور به‌دست آورد و به توسعه پایدار کمک کرد.

منبع: سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور

کلمات کلیدی: انواع صنوبر، درخت تبریزی، درخت شالک، درخت کبوده، سپیدار، سپید پلت، درخت پده، صنوبرکاری، گونه‌های صنوبر در ایران، زراعت چوب

نوشته قبلی

چرا نباید گوشت مرغ کشتار شده غیر مجاز مصرف شود؟

نوشته بعدی

مصارف متنوع درخت صنوبر