مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
چوپان در فرهنگ و ادب ایران
شغل چوپانی با قدمت حدود ۶۰۰۰ ساله از قدیمی ترین پیشه های انسان به شمار می آید. واژه شبان به معنی نگهبان گاو و گوسفند است. در بیشتر زبان های دنیا ( آلمانی، ارمنی، آذری، بلغاری، کردی، ترکی و ازبکی ) با همان لفظ ( چوپان ) یا قرین به آن تلفظ می شود.
در داستان های یزدگرد، اسکندر، بهمن، لهراسب، سیاوش و گرشاسب به طور جداگانه چوپان ایفای نقش نموده است. مولانا در دفتر دوم به این اشاره دارد که خداوند برای برآورده شدن حاجت چوپانی که به زبان ساده مدح و ثنای خدا می کرد، رسول خود را بر موسی فرستاد و فرمود:
تو برای وصل کردن آمدی نی برای فصل کردن آمدی
خاقانی چوپان را امانتدار می داند و فردوسی مولانا، نظامی، پروین، عطار، ملک الشعراء، سعدی، نظامی گنجوی و هاتف اصفهانی شاعرانی هستند که در تشبیهات شعری خود همواره چوپانان را به نیکی یاد می کنند.
چوپان و مهارت های مدیریتی
چوپان از کودکی، هنرآموز دانشگاه بزرگ طبیعت است که عشق و تلاش و آموزش و عمل را با هم توام می نماید. به طور کلی اصول مدیریت چوپانی مبتنی بر رسیدن به حداکثر کارایی و اثربخشی شامل مدیریت زمان سازماندهی، امانت داری و رضایت مشتری است.
در خصوص مدیریت زمان بکار بردن اصطلاحاتی نظیر «وقت ندارم»، «نمی رسم باشه تا یک وقت دیگه » معنایی ندارد. به عنوان مثال شیردوشی گله بایستی در صبح زود قبل از طلوع آفتاب باشد، چون حیوانی که شیر آن دوشیده نباشد قادر به طی کردن مسافت طولانی نیست.
- شناخت زمان خارج کردن و بازگرداندن گله در فصول مختلف به آغل .
- شناخت گیاهان و آب چشمه ها و خواص آنها برای دام های با سنین مختلف
- تشخیص مکان و زمان مناسب استراحت شبانه و روزانه دام در فصول سال.
- فنون و روش های جلوگیری از پراکندگی دام و توانایی جمع کردن آن ها با استفاده از نواها و حرکات خاص
- مهار دام در اثر ترس از رعد و برق.
- عبور صحیح دام از سنگلاخ کوه، دره و رودخانه
- انتخاب و تربیت سگ برای محافظت گله.
- تشخیص مادر هر یک از بره ها و بزغاله ها.
- تشخیص اولیه بیماری ها
- زمان و نحوه تغذیه بره ها از شیر مادر و تشخیص زمان شیردوشی.
- مدیریت زمان و مکان برای حفاظت از مرتع و تکثیر بذر علوفه های مناسب در مراتع.
- چوپان دام های کم سن و سال را در بغل می گیرد و یا در میان بزرگترها قرار داده تا راه و رسم حرکت و زندگی جمعی را یاد گرفته و به قول معروف روی پای خود بایستند.
مفاخری به نام چوپان
پرفسور توفیق موسیوند متولد سال ۱۳۱۵ در روستای ورکانه استان همدان، فارغ التحصیل دانشگاه آلبرتای کانادا و سرپرست تیم قلب مصنوعی و سازنده زیر پیراهنی است که می تواند فشار خون و کارکرد قلب را در بیماران قلبی کنترل نماید. او در کودکی و نوجوانی به چوپانی مشغول بود.
دکتر سید ناصر عمادی متولد سال ۱۳۴۵ در شهرستان قائمشهر، دارنده بورد تخصصی بیماری های پوست کسی نیست جز اینکه تا مقطع دبیرستان ضمن تحصیل به شغل چوپانی اشتغال و امروزه از مفاخر ایران محسوب می شود.
نمازخانه یا کلیسای چوپان
در شهرستان جلفا، کنار رود ارس در قرن ۱۶ میلادی ساخته شده است. گویند سازنده و استفاده کننده آن چوپانان بودند و به دلیل ساده و بی آلایش بودن آن به نام چوپان مصطلح شده است.
چوپان داغی یا کوه چوپان
در روستای نوبران شهرستان ساوه به دلیل وجود سنگ هایی به شکل یک چوپان در حالت نشسته و گله گوسفندانش به عنوان کوه چوپان معروف است.
چوپان و حفظ طبیعت
حاضر و ناظر بودن خدا در همه لحظات، ضمانت روزی توسط او، خیانت نکردن در امانت صاحب گله، تجاوز نکردن به حقوق مصرف کنندگان محصولات دامی، تجاوز نکردن به ملک دیگران، مهربانی با دام ها، آتش نزدن بوته ها و درختچه ها، بذرگیری از علوفه های مرتعی و پخش آن در مرتع، آباد کردن آبشخور از موارد نانوشته ای است که چوپان به آن معتقد است.
اگرچه چوپان در قوانین مرسوم چندان شناخته شده نیست اما تابع قانون های نانوشته زیادی است که سخت به آن پایبند می باشد که در چهار دسته حق خداوندی، مردم، دام و طبیعت و خود خلاصه می شود.
چوپان باور دارد که مرگش زمانی فرا می رسد که اعتماد جامعه از او سلب شود. او کوه را نمی شکافد و ساحل دریا را به تصرف در نمی آورد پس تغییـر نگـاه بـه چوپان از لوازم مدیریت مراتع و جنگل هاست. او روزی و ادامه حیاتش را از طبیعت می گیرد پس حساسیت او به حفظ طبیعت اگر بیشتر از سایرین نباشد کمتر نمی باشد.
امنیت شغل چوپانی
امنیت شغلی از مهمترین خواسته های چوپانان بوده و در این راستا موضوع کدگذاری مشاغل حوزه منابع طبیعی با اولویت شغل چوپانی توسط دفتر آموزش، ترویج و مشارکت های مردمی سازمان در سال ۹۴ پیگیری و با یاری خدای بزرگ کد شماره ۰۱/۰۱۲/۰۱۲۴/۶ الف برای چوپانی اخذ گردید و مراحل استانداردسازی این شغل نیز در دست پیگیری است تا زمینه عضویت این عزیزان در نظام صنفی کارهای کشاورزی و منابع طبیعی و در نتیجه بهره مندی از مزایای بازنشستگی، از کار افتادگی و غیره میسر گردد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مراتع و موضوعات مرتبط مجموعه آموزشی حفاظت از مراتع را از دست ندهید.
