اهمیت آب در پرورش دام

جهت پرورش موفقیت آمیز دام ها نیاز به یک منبع مناسب آب در پرورش دام می باشد زیرا آب یکی از اجزای مهم بدن حیوانات است. آب ۸۰-۵۰ درصد وزن بدن دام را برحسب سن و میزان چربی بدن تشکیل می دهد. یک دام ممکن است تا ۵۰ درصد از وزن بدن خود را از دست دهد و زنده بماند در حالی که تنها ۱۰درصد از آب بدن می تواند منجر به مرگ حیوان شود.

کلیه فعل و انفعالات شیمیایی بدن حیوان در محیط مایع انجام می شود. مواد محلول به وسیله آب انتقال می یابند. با تبخیر آب، حرارت اضافی از بدن دفع می شود. آب یا مدفوع، ادرار، شیر وبه صورت بخار آب از پوست و نیز در حین تنفس از طریق شش ها دفع می گردد.

مقدار دفع آب بدن به چند عامل بستگی دارد. به عنوان مثال هرچه دفع ادرار زیادتر باشد و هرچه مقدار پروتیین و مواد معدنی غذا بیشتر باشد به همان نسبت دفع آب از بدن بیشتر و در نتیجه باید آب بیشتری به حیوان داده شود.

میزان آب مورد نیاز دام

بطور کلی مقدار آب مورد نیاز حیوان به مقدار ماده خشک جیره غذایی، عملکرد تولیدی دام، نوع جیره غذایی، درجه حرارت و رطوبت هوا بستگی دارد. آب را می توان به اندازه دلخواه و به مقدار نامحدود در اختیار حیوان گذاشت.

مصرف زیاد آب به طور کلی زیان آور نیست، در شرایط عملی آب مورد نیاز حیوان هنگامی به بهترین وجه تامین می گردد که به حیوان امکان نوشیدن آب در تمام مدت روز به دفعات مکرر داده شود. بدین ترتیب ضایعات انرژی مربوط به رساندن درجه حرارت آب به درجه حرارت بدن نیز به احتمال زیاد کمتر از موقعی خواهد بود که تمامی آب مورد نیاز در یک نوبت به حیوان داده می شود.

اهمیت دفعات متعدد آبدهی را می توان به بهترین وجه در دام های شیری مشاهده نمود. احتیاج آب برای تولید شیر در دام های شیری بسیار زیاد است.یک دام شیری روزانه ده مرتبه آب می نوشد و تقرییبا به ازا تولید هر لیتر شیر ۴ تا ۵ کیلوگرم آب نیاز دارد. هرچه به دفعات بیشتری به دام های شیری آب داده شود، مقدار مصرف آب زیادتر خواهد بود و در بعضی موارد از این طریق می توان راندمان شیردهی را افزایش داد.

عوامل موثر بر احتیاجات روزانه دام

1. نوع و اندازه حیوان
2. مرحله رشدی که دام در آن قرار دارد
3. میزان فعالیت دام
4. میزان ماده خشک دریافتی
5. شکل فیزیکی جیره
6. کیفیت آب
7. دمای آب مصرفی
8. دمای محیط اطراف

هرچه اندازه حیوان بزرگتر، میزان تولید ( شیر، گوشت و تخم مرغ ) و یا فعالیت حیوان بیشتر باشد، میزان آب مورد نیاز دام افزایش می یابد. افزایش دمای محیط باعث افزایش نیاز دام به آب می گردد. دمای آب نیز با توجه به دمای محیط می تواند مصرف آب را تغییر دهد، برای مثال سرد نمودن آب در فصول گرم و گرم نمودن آب در فصول سرد باعث افزایش مصرف آب شده در نتیجه افزایش تولید دام را باعث می گردد.

با افزایش مصرف خوراک توسط دام نیاز به آب اضافه می گردد، لذا بایستی آب بیشتری در اختیار حیوان قرار داد. هر نوع محدودیت در مصرف آب برای گاوهای شیری، مصرف ماده خشک را حدود نیم تا یک کیلوگرم و تولید شیر را ۱ تا ۲.۵ کیلوگرم کاهش می دهد.

البته ذکر این نکته ضروری است که آب نه تنها از طریق آب آشامیدنی، بلکه همراه با غذا و علوفه نیز وارد بدن حیوان می گردد. رطوبت جیره نیز به وجود سیلاژ یا علوفه تازه در آن بستگی دارد. مثلا جیره هایی که سیلاژ ذرت زیادی دارند حدود ۱۰ الی ۲۰ کیلوگرم آب به بدن دام می رسانند.

کیفیت آب

علاوه بر تامین میزان آب مورد نیاز دام، بایستی به کیفیت آب مصرفی میز توجه نمود. کیفیت آب، شامل موارد متعددی از جمله بهداشتی بودن آب، میزان املاح ( شوری، سختی ) و… می شود.

رعایت بهداشت آب مورد مصرف حیوانات نیز به اندازه آب آشامیدنی انسان حائز اهمیت است. آب آشامیدنی حیوان باید عاری از هرگونه مواد فاسد، مدفوع، ادرار، انگل ( در آب های راکد ) و آلودگی های صنعتی مانند فلزات سنگین باشد. کیفیت آب به خصوص از لحاظ املاح و مواد سمی احتمالی آن دارای اهمیت می باشد زیرا کیفیت آب در میزان آب مصرفی توسط دام و سلامت دام تاثیرگذار است.

بیشتر مواقع احتیاجات دام به آب از طریق آب های جاری و زیر زمینی تامین می شود که اغلب به دلیل وجود املاح زیاد در این نوع منابع، آب از کیفیت مناسبی برخوردار نیست.

میزان مصرف آب در دام های مختلف

• گوسفند : ۱۵-۴ لیتر در روز
• گاو گوشتی : ۶۶-۲۲ لیتر در روز
• گاو شیری : ۱۱۰-۳۸ لیتر در روز
• اسب : ۴۵-۴۰ لیتر در روز
• طیور : ۰.۴-۰.۲ لیتر در روز

شوری

آب دارای میزانی از مواد محلول می باشد که اغلب شامل بونهای نمک های غیرآلی است. مهمترین این ها شامل کلسیم، منیزیم، کلرید، سدیم، سولفات و بیکربنات می باشد. اغلب املاح اگر در میزان زیاد در آب وجود داشته باشند می توانند منجر به بیماری یا حتی مرگ دام شوند.

در واقع میزان غلظت انواع نمک های موجود در آب که به عنوان شوری آب شناخته می شوند دارای اثرات تجمعی می باشند به این معنی که مخلوطی ار آن ها دارای همان اثرات زیان آوری هستند که هریک از آن ها به تنهایی می توانند در یک مقدار زیاد آن اثرات را ایجاد نمایند. سایر فاکتورهای مشکل زای آب شامل ترکیبات نیتراته یا میزان زیاد عناصر سمی موجود در آب می باشند.

در رابطه با این موضوع پکیج آموزشی ارزشمند زیر را از دست ندهید

نکات حائز اهمیت در مورد املاح آب مصرفی

اگر میزان املاح در آب زیاد ولی به اندازه ای نباشد که برای دام سمی باشد، در این حالت منجز به افزایش آب مصرفی در دام و طیور می شود. ممکن است دام ها چند روز از خوردن آب خودداری نمایند ولی ناگهان مقدار زیادی از این آب را بنوشند که این امر می تواند منجر به بیماری یا مرگ دام شود. حیوانات جوان حساسیت بیشتری به شوری آب دارند.

در صورت وجود مقادیر زیاد املاح در آب هر فاکتوری که منجر به افزایش مصرف آب در حیوان شود همچون شیردهی، افزایش دما یا ترشحات می تواند باعث مسمومیت حیوان شود.

حیوانات توانایی سازش پذیری با املاح آب را دارند و به افزایش میزان املاح آب از کم به زیاد به صورت تدریجی تحمل نشان می دهند، اما تغییر سریع ایجاد مشکل می کند. معمولا حیواناتی که از اثرات املاح زیاد آب رنج می برند، اگر به یک منبع آب با املاح کم دسترسی پیدا کنند بسیار سریع بهبود می یابند.

در بعضی مواقع جهت افزایش مصرف خوراک، نمک به صورت دستی به غذا اضافه می شود که در این مواقع بایستی از زیاد نبودن املاح در آب مصرفی حیوان اطمینان حاصل کرد.