چگونه درختان کهنسال جنگلی را حفاظت کنیم؟

درختان کهنسال اهمیت فراوانی از نظر بوم‌شناسی جنگل، جنگل‌شناسی، مدیریت و احیای جنگل، گردشگری، فرهنگی و حتی تاریخی دارند. این درختان در طول قرن‌های متوالی، محدودیت‌های بوم‌شناختی و شرایط نامساعد اقلیمی و محیطی را تحمل کرده و همچنان به‌طور پایداری به زندگی خود ادامه می‌دهند. با عنایت به ارزش‌های فراوان درختان کهنسال، ضرورت مدیریت و حفاظت از آنها به منظور جلوگیری از نابودی در درجه اول و استفاده از پتانسیل بالای آنها در جنبه‌های مختلف بوم‌شناختی، احیای جنگل، گردشگری و فرهنگی در درجه دوم، کاملاً مشهود است.

حفاظت درختان کهنسال

گام اول در امر مدیریت درختان کهنسال در هر جنگل، حفاظت آنها توسط ارگان‌های مسئول و متولیان امر و جلوگیری از نابودی یا حذف آنها در رویشگاه‌های جنگلی و ممانعت از عوامل تهدیدکننده به‌ویژه کاهش اثرات انسانی است. در گام بعدی می‌توان به روش‌های دیگر برای مدیریت بهتر درختان کهنسال متوسل شد. در عرصه‌های جنگلی معمولاً درختان کهنسال به‌صورت‌های مختلف در جنگل پراکنده شده‌اند:

1. تک‌درختان در اراضی جنگلی پایین‌دست: این درختان در مناطقی قرار دارند که زراعت زیراشکوب در آنها انجام می‌شود (شکل 1).
2. تک‌درختان در بطن جنگل: این درختان در میان جنگل‌های انبوه قرار گرفته‌اند (شکل 2).
3. گروه‌های درختان کهنسال: این درختان به‌صورت گروهی یا توده‌ای در رویشگاه‌های ویژه‌ای قرار دارند (شکل 3).

با توجه به تنوع حضور درختان کهنسال در جنگل، روش‌های حفاظتی باید متناسب با هرکدام طراحی و اجرا شود.

اقدامات در سطح درختی

برای حفاظت از تک‌درختان کهنسال، معمولاً حفاظ‌ها و محیط‌های امنی در نظر گرفته می‌شود و اطراف آن محصور می‌شود (شکل 3). این اقدامات به دلایل زیر انجام می‌شوند:

• کاهش دسترسی انسان‌ها و جانوران به درخت کهنسال.
• کاهش احتمال خطر آتش‌سوزی.
• حفظ سلامت گیاهان مجاور درخت کهنسال.

روش‌های دیگر حفاظت در سطح درختی:

1. استفاده از شیوه‌های جنگل‌شناسی: بهره‌برداری کمتر از جنگل در بخش‌هایی که درختان کهنسال حضور دارند.
2. محصور کردن درختان در زمین‌های کشاورزی: استفاده از فنر کشی یا سیم خاردار برای جلوگیری از فشار چرای دام، کوبیدگی خاک پیرامون ریشه و ورود فضولات دام‌های اهلی.
3. هرس و ایجاد محیط‌های امن برای درختان کهنسال در مناطق شهری.

اقدامات در سطح رویشگاه و منطقه

در مقیاس منطقه و رویشگاه، مجموعه‌ای از عوامل بر توزیع و فراوانی درختان کهنسال تأثیر می‌گذارند. مدیریت درختان کهنسال در این سطح مستلزم شناخت این عوامل و عوامل تهدیدکننده است. اقدامات شامل:

• محافظت از رویشگاه‌های پرتراکم درختان کهنسال.
• ایجاد پناهگاه‌ها برای مقابله با آتش‌سوزی، خشکی و طوفان (شکل 4).
• مکان‌یابی دقیق پناهگاه‌ها که با چالش‌هایی همراه است.

اقدامات در مقیاس‌های زمانی

درختان کهنسال سالیان طولانی و حتی قرن‌ها زندگی کرده‌اند. برای مدیریت بهتر، باید اطلاعات این درختان به‌صورت مستمر پایش و جمع‌آوری شود. روش‌های نوین مانند:

• پایش درازمدت.
• سنجش از دور.
• گام‌شناسی درختی.

این روش‌ها برای کمی‌سازی پاسخ‌های درختان کهنسال به تغییرات محیطی بسیار ارزشمند هستند.

تلفیق ارزش‌های بوم‌شناختی و اجتماعی

برای حفاظت مؤثرتر از درختان کهنسال، باید ارزش‌های بوم‌شناختی آنها با ارزش‌های اجتماعی تلفیق شود. اقدامات شامل:

• فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های ملی.
• آموزش در مدارس برای انتقال ارزش‌های درختان کهنسال به کودکان و خانواده‌ها.
• ثبت ملی و جهانی درختان کهنسال به عنوان میراث طبیعی (شکل 5).

نقش گردشگری در حفاظت

گردشگری داخلی و خارجی می‌تواند با کسب درآمد و معرفی ارزش‌های اقتصادی درختان کهنسال، به ترویج ارزش‌های بوم‌شناختی، اجتماعی، زیست‌محیطی و زیباشناختی آنها کمک کند. همچنین، یادآوری پیامدهای نابودی درختان کهنسال و تأکید بر ارزش‌های معنوی آنها می‌تواند حفاظت از این درختان را تقویت کند.

نتیجه‌گیری

حفاظت از درختان کهنسال جنگلی نیازمند اقدامات متنوع در سطوح مختلف، از حفاظت فیزیکی تا آموزش و فرهنگ‌سازی است. با بهره‌گیری از روش‌های علمی و مشارکت جامعه، می‌توان این میراث طبیعی را برای نسل‌های آینده حفظ کرد.

نوشته قبلی

معرفی سیب رقم شربتی