مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
پرورش طیور بخصوص مرغ بومی از دیر باز در ایران متداول بوده است. خانواده های روستایی و عشایری، با نگهداری تعدادی مرغ و خروس، آنها را پرورش می دادند و با استفاده از گوشت، تخم و پر آنها، بخشی از نیازهای افراد خانواده را برطرف می کردند. همچنین مقدار اضافی مرغ و تخم مرغ تولیدی را به شهرها برده و می فروختند. در حال حاضر نیز در اکثر روستاهای کشور با کم ترین هزینه و امکانات، پرورش مرغ بومی به صورت گله های کوچک انجام می شود.
با تهیه جوجه های بومی و با آموختن روش های درست پرورش مرغ بومی، می توان این کار را به صورت فعالیتی درآمد زا در مناطق روستایی و عشایری کشور، گسترش و رونق داد.
دلایل اهمیت پرورش و نگهداری مرغ بومی در روستاها
- حفظ ذخایر پر ارزش ژنتیکی مرغ های بومی
- ایجاد اشتغال و بهبود درآمد روستائیان
- کاهش بخشی از نیاز کشور به مواد خوراکی طیور، مانند: ذرت، سویا و … که وارداتی می باشند.
- مقاومت بالای مرغ بومی در برابر شرایط نامساعد زیستی و بیماری ها
- استفاده از پس مانده های مواد غذایی و جلوگیری از هدر رفتن منابع غذایی و در نتیجه هزینه کمتر در تغذیه مرغ بومی
- تولیدات طیور بومی به عنوان محصول ارگانیک (که بدون استفاده از دارو پرورش یافته اند) در میان مصرف کنندگان مقبولیت بیشتری دارد.
برای شروع کار نگهداری و پرورش مرغ بومی، راههای متفاوتی وجود دارد:
- خرید جوجه یک روزه بومی مناسب از مراکز تایید شده
- خرید نیمچه های بومی ۱ تا ۲ ماهه و پرورش آنها
- استفاده از مرغ بومی تخم گذار (این روش، هر چند از روش های قبلی کمی گران تر می باشد، اما مطمئن تر است و برای بار اول پیشنهاد می شود).
پرورش جوجه بومی یک روزه
جوجه های یک روزه باید تا چند هفته اول در محلی با دمای مناسب نگهداری شوند. این محل معمولا شامل یک منبع تولید کننده گرما و یک سر پناه می باشد که دمای لازم را برای پرورش جوجه ها تأمین و حفظ کند. منبع تولید کننده گرما ممکن است برقی، گازسوز یا نفتی باشد. بطور کلی دمای محل نگهداری جوجه های یک روزه در ابتدا باید حدود ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی گراد باشد. با رشد و پر درآوردن، به تدریج نیاز آنها به دمای محیط کاهش می یابد و باید کم کم دما را کاهش داد، تا در ۹-۷ هفتگی به حدود ۲۲ درجه برسد. برای رسیدن به رشد مطلوب، دسترسی به غذا در ساعات اولیه ورود جوجه ها اهمیت دارد. ماه اول (به ویژه هفته اول)، زمان حساسی در زندگی جوجه ها محسوب می شود.
پرورش نیمچه بومی
در مورد پرورش نیمچه، می توان جوجه های ۶ تا ۸ هفته را از مراکز مورد تأیید خریداری کرد. نگهداری این نوع گله پرورشی، آسان تر بوده و در مقایسه با پرورش جوجه یک روزه، زودتر به تولید محصول مورد نظر (تخم مرغ) دست پیدا کرد.
فضای موردنیاز برای هر ۱۰ قطعه مرغ بومی حدود یک متر مربع لازم است.
بطور معمول جوجه های نژاد تخم گذار بومی از ۴ تا ۶ ماهگی به تخم می آیند. به علاوه، جوجه خروس های این نژاد هم زودتر به بازار مصرف می رسند. حدود ۱۸ تا ۲۰ مرغ بومی تخم گذار، می تواند برای یک خانوار ۶ نفری، دست کم یک تخم مرغ به ازای هر نفر در روز تولید نماید.
تغذیه مرغ بومی
کلیه احتیاجات مرغ های بومی، تا حد امکان از همان منابع موجود در روستا یا منطقه تأمین می شود و یکی از خصوصیات برجسته مرغ های بومی عادت داشتن به شرایط تغذیه ای در روستا است. بطور کلی منابع غذایی بومی در روستا عبارتند از :
- دانه های شکسته و نامرغوب حاصل از بوجاری گندم، جو و دیگر محصولات محلی منطقه
- استفاده از محصولاتی مانند : یونجه و شبدر
- باقی مانده مواد خوراکی منازل
- سبوس حاصل از گندم، برنج و تفاله گیاهان زراعی منطقه
- مازاد کارخانجات روغن کشی تحت عنوان کنجاله ها
نشانه های مرغ سالم عبارتند از:
پرهای براق، چشم های شفاف و براق، خشک بودن دو سوراخ بینی، خوب غذا خوردن، جنب و جوش کافی، درجه حرارت طبیعی، سرحالی و تخم گذاری.
نشانه های مرغ بیمار عبارتند از:
چرت زدن و خواب آلودگی، کم وزنی و لاغری، تنفس با دهان همراه با صدا و ترشحات بینی، کم شدن تولید تخم مرغ، افزایش درجه حرارت بدن، پژمردگی و کم شدن جنب و جوش.
دستورالعمل بهداشتی و پیشگیری از بیماری های طیور بومی
- طیور بومی را در مکان های محصور و حتی الامکان در صورت وجود پرندگان مختلف نظیر: اردک، غاز، بوقلمون، مرغ و خروس به صورت مجزا نگهداری نمایید.
- در صورت خرید طیور به منظور اطمینان از سلامت آنها، به مدت دو هفته در محل جداگانه ای نگهداری نمایید.
- محل نگهداری طیور را از محل نگهداری دام ها جدا کنید.
- در صورت نزدیک بودن محل زندگی به تالاب ها و برکه ها که محل نشست پرندگان مهاجر است، از خروج طیور و نزدیک شدن به این محل ها جلوگیری نمایید.
- محل نگهداری طیور بومی باید پوشیده بوده و به صورت مرتب تمیز گردد.
- دان و آب مصرفی طیور بومی را از دسترس پرندگان مهاجر دور نگهدارید.
- در صورت مشاهده تلفات غیر عادی در طیور بومی، ضمن پرهیز از هر گونه تماس با لاشه های تلف شده، مراتب را به نزدیکترین واحد دامپزشکی محل اطلاع دهید.
- از شکار و نگهداری پرندگان مهاجر اکیدا خودداری نمایید.
- لاشه های تلف شده را به صورت بهداشتی دفن نموده و یا بسوزانید.
- گوشت خام پرندگان مبتلا به شدت آلوده کننده است. لذا لاشه های تلف شده را دور از دسترس سایر پرندگان و حیوانات قرار دهید.
- نسبت به مایه کوبی کلیه پرندگان علیه بیماریهای رایج منطقه از طریق مراکز مایه کوبی دامپزشکی مجاز اقدام نمایید.
- از هر گونه خود درمانی پرندگان خانگی اکیدا خودداری نمایید.
- از مصرف گوشت نیم پخته و یا خام پرندگان بومی خانگی خودداری نمایید.
- از خرید هرگونه طیور بومی شامل مرغ و خروس، اردک، غاز و بوقلمون از مراکز غیر استاندارد و غیر بهداشتی و فاقد مجوز خودداری گردد.
منبع : جهاد کشاورزی استان قم
