مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
دانه سیاه گیاهی یکساله و از خانواده کاسنی است. این گیاه دارای برگهای بزرگ بدون دمبرگ به رنگ سبز روشن تا سبز تیره و ساقه تو خالی و شکننده با ساقه های فرعی زیاد به ارتفاع ۱ تا ۱٫۵ متر است.
گلهای دان سیاه به رنگ زرد و به ندرت سبز روشن است. هر طبق گل ۱۵ تا ۵۰ میلی متر قطر دارد و ۲ تا ۳ طبق با هم رشد می کنند. گلچه های زبانه ای به رنگ زرد تا نارنجی است. هر طبق دارای ۴ بذر گلابی شکل، دراز و باریک به رنگ سیاه تا زرد و به اندازه ۳-۲ میلی متر که مانند تخم آفتابگردان قابل پوست کندن است.
دانه سیاه در سالهای گذشته به عنوان غذای پرنده به ایران وارد شده است. بدلیل اینکه در تغذیه پرندگان زینتی استفاده می شود ارزش قابل توجهی در مقایسه با دیگر دانه های غذایی پرندگان مانند تخم کتان و ارزن دارد.
در سالهای اخیر به دلیل مصرف داخلی و عمدتاً صادرات، کشت و کار آن در برخی استان های کشور به ویژه استان اصفهان مورد توجه زارعین قرار گرفته است و در سطح نسبتاً وسیع کاشته می شود.
تاریخ کاشت
با توجه به سازگاری این گیاه با شرایط مختلف می توان در پائیز، اواخر اسفند و یا خرداد ماه اقدام به کشت و کار کرد. ولی بهترین تاریخ کاشت در استان اصفهان نیمه دوم خرداد و بعد از برداشت گندم و جو می باشد و می تواند به جای ارزن یا ماش کشت شود.
تاریخ برداشت
این محصول را می توانیم با توجه به شرایط منطقه از اواخر تابستان تا اواسط پائیز همزمان با برنج برداشت کنیم.
خواص و موارد مصرف
دانه سیاه گیاهی چند منظوره محسوب می شود. بذر دان سیاه شامل ۵۰-۲۷ درصد روغن است و بعنوان منبع مهمی از روغن خوراکی در چند کشور آفریقایی و آسیایی مانند اتیوپی و هند به حساب می آید. علاوه بر آن در درمان روماتیسم، سوختگی، و به عنوان انگل کش در تهیه ضماد ضد جرب استفاده می شود.
روغن دانه سیاه می تواند جانشینی برای روغن زیتون و روغن کنجد باشد و در تهیه رنگ، صابون، گریس و در عطر سازی به عنوان حامل بو به کار می رود. بذر دان سیاه در اروپا، آمریکا، کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران بعنوان غذای پرنده مصرف می شود. کنجاله بذر آن پس از روغن کشی حدود ۳۵ درصد پروتئین دارد که می تواند در تغذیه طیور و احیاناً انسان مورد استفاده قرار گیرد. این کنجاله ها تا ۴۰ درصد کربوهیدرات، حدود ۱۴ درصد فیبر و مقادیر نسبتاً بالایی تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین دارد.
بذر بو داده آن به عنوان آجیل و آرد شده آن مخلوط با آرد گندم یا برنج در تهیه کیک و شیرینی به کار می رود.
از این گیاه می توان به عنوان کود سبز برای حاصلخیزی خاک و به عنوان علوفه زمستانی در تغذیه گوسفندان بهره برد. بعلت علاقه زنبور عسل به این گیاه در پرورش زنبور عسل هم می توان از این گیاه استفاده کرد.
تذکر مهم
با توجه به سازگاری گسترده این گیاه با شرایط مختلف مانند انطباق با فصل کشت های مختلف قدرت رقابت با علفهای هرز و دیگر محصولات،سازگاری با محیط های شور، تحمل حلت غرقابی، ریزش خود به خود بذر و قدرت جوانه زنی بالا احتمال تبدیل شدن این گیاه به عنوان یک علف هرز وجود دارد.
