مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
اصلاح برنج رقم هیبرید کاملا با ارقام اصلاح شده که از روش کلاسیک، لاین های خالص نو ترکیبی استفاده می شود فرق دارد. تولید برنج هیبرید نیاز به مهارت های خاصی دارد که از سوی اصلاح گر باید مورد توجه قرار گیرد. بکارگیری از تکنولوژی برنج هیبرید مهمترین راهکار موثر در افزایش تولید برنج است.
این نوع برنج در واقع بذر نسل F1 حاصل از تلاقی دو والدی است که به لحاظ ژنتیکی با هم تفاوت دارند. به عبارت دیگر اندام های نر یک گیاه، اندام ها و یا گیاه دیگر را بارور می سازد.
مشخصات لاین های والدینی برنج رقم هیبرید (بهار یک):
۱- لاین A (لاین نر عقیم):
لاینی است که دارای بساک غیرطبیعی است و یا اصلاً دانه گرده تولید نمی کند و یا دارای مادگی طبیعی بوده و به دلیل اثر متقابل سیتوپلاسم و ژن های هسته ای قادر به تولید دانه گرده فعال نیست ولی اگر با یک رقم برنج معمولی هم تلاقی داده شود تولید بذر می نماید.
مهمترین خصوصیات لاین A عبارتند از:
- در تولید بذر هیبرید به عنوان والد مادری بکار گرفته می شود.
- معمولأ خروج خوشه از غلاف بطور کامل صورت نمی گیرد و به همین دلیل پایین ترین قسمت خوشه همیشه در غلاف باقی نمی ماند.
- کلیه بساک بدلیل عدم باروری به رنگ صورتی تا سفید و چروکیده است.
- دوره گل دهی آنها معمولاً حدود ۷ روز طول می کشد.
2- لاین R (لاین اعاده کننده باروری):
عموماً هر واریته ای یا رقمی که با لاین A تلاقی داده شود و باروری را در نسل اول (F1) برگرداند لاین R نامیده می شود.
مهمترین خصوصیات لاین R عبارتند از:
- یک لاین برگرداننده است.
- ممکن است دوره رشد آن یا لاین A یکسان و یا اختلاف داشته باشد.
- خوشه های این لاین بطور کامل از غلاف بیرون است.
- بساک های بارور آن به رنگ زرد و توپر است.
- دوره گل دهی این لاین معمولاً تا ۵ روز طول می کشد.
۳- لاین B (لاین نگهدارنده نر عقیمی):
لاین B به لاینی گفته می شود که بطور طبیعی تولید بذر می کند و کاملاً شبیه به لاین A می باشد ولی دانه گرده طبیعی و نرمال داشته و می تواند تشکیل بذر نماید.
مهمترین خصوصیات لاین B عبارتند از:
- به عنوان لاین دهنده گرده برای نگهداری لاین A بکار می رود.
- بذر بدست آمده از تلاقی لاین A و لاین B پس از کشت نر عقیم خواهد بود و تولید بذر نمی کند.
- خروج خوشه در این لاین به طور کامل صورت می گیرد.
- بساک ها به رنگ زرد و توپر می باشند.
- گل دهی لاین B به مدت ۲ تا ۳ روز زودتر از لاین A صورت می گیرد و دوره گل دهی آن نیز حدود ۵ روز است.
برخی از مشخصات رقم برنج هیبرید :
یکی از هیبریدهای معرفی شده GRHI است که علاوه بر داشتن کمیت بالا از کیفیت مطلوبی برخوردار می باشد. رقم مزبور حاصل از ترکیب IR58025A به عنوان والد مادری و IR42686R به عنوان والد پدری می باشد که اولین بار در سال ۱۳۷۴ عمل تلاقی صورت گرفته است.
مهمترین مشخصات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی هیبرید برنج (بهار یک):
- ارتفاع بوته : ۱۱۴ سانتیمتر
- تعداد پنجه موثر : ۱۸ عدد
- دوره رشد از خزانه تا رسیدن : ۱۳۰-۱۲۵ روز کامل
- متوسط عملکرد در هکتار : ۱۰۰۰۰ تا ۷۵۰۰ کیلوگرم
- میزان آمیلوز : 21.5
- قوام ژل : 54
- راندمان تبدیل : 73.4 درصد
- میزان برنج سالم : ۵۴ درصد
- مقاوم به ورس : خوب
- مقاوم به بلاست : مقاوم
مدیریت مزرعه در تولید بذر هیبرید
۱- واکاری :
پس از نشاء کاری باید مزرعه را تا ۳ روز پس از نشاء کاری به حالت اشباع نگه داشته تا نشاء جوان استقرار یابد و سپس ارتفاع آب را تا ۵ سانتیمتر می رسانیم و عملیات واکاری را انجام می دهیم.
۲- کنترل علفهای هرز، آفات و بیماری ها :
همانند سایر ارقام، کنترل علف های هرز به صورت وجین و یا علفکش های رایج و مورد توصیه صورت می گیرد. اما این رقم به دلیل پر پنجه بودن و دارا بودن سبزینه بالا و نیز دیررس بودن آن، مورد توجه آفت ساقه خوار برنج قرار می گیرد که باید براساس توصیه های فنی با سموم مورد توصیه در زمان های تعیین شده علیه کرم ساقه خوار مبارزه کرد.
پر پنجه بودن این رقم و نیز شرایط نامساعد هوایی موجب می گردد تا این رقم نسبت به بیماری شیت بلایت تا حدودی حساس گردد و در این حالت از سموم توصیه شده در زمان مقرر می توان استفاده کرد.
۳ – تغذیه گیاهی برنج هیبرید :
تغذیه گیاهی برنج هیبرید به دلیل کود پذیری بالای این رقم بسیار مهم است و بهترین زمان مصرف، مقدار مصرف، نوع کود مصرفی حائز اهمیت است بطوری که نباید کودهای پایه ای و ماکرو المنت ها را با هم مخلوط کرد و به زمین داد (NPK) و کاربرد کودهای مصرفی ازته در تولید برنج هیبرید باید از کودهای فسفره و پتاسه تمیز داده شود، به طوری که تمامی کودهای پتاسه و فسفاته توصیه شده باید در آخرین مرحله آماده سازی زمین (ماله کشیدن) استفاده گردد.
کودهای ازته (اوره، اوره با پوشش گوگردی، سولفات آمونیم و …) برای هر یک از والدین ها در ۳ مرحله از دوران رشد بکار گرفته می شود به گونه ای که 1.3 آن پس از پاگیری نشاء ها (معمولا ۵ تا ۶ روز پس از نشاء کاری) و 1.3 دیگر در مرحله وجین (معمولاً ۲۰ تا ۲۵ روز پس از مرحله اول مصرف کودپاشی) و 1.3 باقیمانده در مرحله شروع رشد زایشی و یا در مرحله حداکثر پنجه دهی استفاده گردد.
4- حذف برگ پرچم :
برگ پرچم در واقع آخرین برگ انتهایی گیاه برنج در ارقام مختلف است که در برنج هیبرید به دلیل اینکه عمل گرده افشانی غیر خودگشن است و دانه گرده باید از اندام نر یک خوشه به اندام ماده خوشه دیگر برسد، لذا در جهت تسهیل انجام انتقال گرده بهتر است نسبت به حذف بخشی از برگ پرچم اقدام گردد تا مانعی برای انتقال دانه گرده بر روی پایه مادری نباشد.
بهترین زمان اجرای حذف 1.2 تا 2.3 برگ پرچم در مرحله آبستنی بعد از بیرون آمدن نوک خوشه ها از غلاف پرچم بیرون است که با حذف برگ پرچم انتقال دانه گرده و پخش آن در سطح مزرعه افزایش چشمگیر داشته و بدین صورت میزان تشکیل بذر روی پایه مادری (لاین نر عقیم) افزایش می یابد.
5- گرده افشانی :
اگرچه انتقال دانه گرده از پایه پدری به پایه مادری توسط عواملی همچون باد، حشرات و … صورت می گیرد اما در برنج هیبرید این انتقال گرده کافی نیست لذا برای تکمیل گرده افشانی باید در زمان گرده افشانی والد گرده دهنده را تکان داد تا پخش گرده صورت پذیرد. زیرا گرده افشانی تکمیلی موجب می گردد تا اولا همه گرده های موجود در بساک پس از پاره شدن آن ریزش نماید.
ثانیاً دانه های گرده به صورت یکسان روی والد مادری (لاین A) قرار بگیرد ثالثاً میزان تشکیل بذر در روی پایه مادری افزایش یابد. بهترین زمان عملیات گرده افشانی تکمیلی در روزهای آرام و با سرعت باد کم در ساعت است. گرده افشانی در ساعات قبل از ظهر زمانی که گلچه های والد گرده دهنده شروع به باز شدن می کنند آغاز و هر ۳۰ دقیقه باید یکبار تا زمان پایان مرحله گل دهی ادامه یابد.
بهترین وسیله برای اجرای برنامه گرده افشانی تکمیلی طناب کشی توسط دو نفر است. کلاله های خارج شده در پایه مادری تا ۴۸ ساعت قدرت پذیرش دانه گرده را دارد.
6- برداشت و خرمنکوبی :
برداشت در ارقام هیبرید تفاوت فاحشی با ارقام مختلف معمول را دارد به طوری که هر گاه ۹۰٪ دانه های روی خوشه های اصلی لاین A به مرحله رسیدگی رسیده و رطوبت دانه کمتر از ۲۰٪ باشد صورت می گیرد. البته باید ابتدا لاین گرده دهنده (لاین R) را قبل از برداشت لاین A برداشت و از مزرعه خارج کرد تا حداکثر خلوص در لاین A صورت پذیرد.
