مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
حفظ کردن محصول گندم در مقابل آفات، بیماری ها و علف های هرز، یکی از مهمترین راه های افزایش این محصول مهم و رسیدن به خودکفایی است. یکی از حشره های زیان آور و آفت های مهم «سن غلات» است. این حشره همه ساله زیان فراوانی به مزارع گندم وارد می کند و تولید این محصول را با مشکل روبرو می کند. برای جلوگیری از خسارت این آفت، بایستی مراحل زندگی سن گندم را بشناسیم، زمان مناسب سمپاشی را بدانیم و از چگونگی خسارت این آفت به محصول آگاهی داشته باشیم.
مشخصات ظاهری سن غلات
سن کامل غلات حشره ای به طول ۱۲ تا ۱۳ میلی متر و به عرض ۶ میلی متر است. رنگ آن از زرد خاکستری تا قهوه ای مایل به سیاه تغییر می کند و نمونه هایی به رنگ سیاه، قرمز، مسی و زرد کهربایی نیز دیده می شود. سر سن به شکل مثلث است و روی آن دو عدد شاخک قرار دارد. تخم سن کروی شکل و به قطر 0.7 میلی متر است.
مراحل زندگی سن
حشره کامل سن گندم در کوه ها و در زیر علف ها و بوته ها، به خصوص بوته گون و درمنه، خواب زمستانه را می گذرانند. در اواخر زمستان و اوایل بهار، پس از گرم شدن هوا و رسیدن دما به ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد در دشت، سن ها به طرف مزرعه های گندم و جو پرواز می کنند. به عمل پرواز سن ها و رسیدن به مزرعه گندم و جو «ریزش سن مادر» می گویند. چنانچه شرایط آب و هوا خوب باشد (هوای بهار گرم باشد)، ریزش سن ها در یک مرحله انجام می شود. اما در صورت بارندگی، سرما و باد، ریزش سن ها در ۲ تا ۳ مرحله انجام می شود.
سن مادر
سن مادر پس از ورود به مزرعه از برگ، ساقه و جوانه مرکزی گیاه گندم تغذیه می کند. بعد از یک تا دو هفته تغذیه، سن مادر جفت گیری می کند و هر حشره ماده حدود ۷۰ تا ۸۰ تخم در دسته های ۱۴ تایی زیر برگ های گندم می گذارد. تخم ها پس از مدتی باز شده و پوره ها (نوزادان سن) خارج می شوند.
پوره ها
پوره ها پنج مرحله را می گذرانند تا به حشره کامل نسل جدید سن تبدیل شوند. پوره های سن اول خیلی کوچک و تیره رنگ هستند و در قسمت پایین بوته های گندم و پشت برگ ها در سایه زندگی می کنند. پوره های سن اول تا اواسط سن دوم بدون حرکت و تغذیه می مانند. پس از این مرحله، دوره تغذیه و رشد شروع می شود. هر چه پوره ها بزرگتر می شوند، از گندم ها بیشتر تغذیه می کنند و خسارت زیادی می زنند. دوره رشدی از مرحله تخم تا حشره کامل در شرایط آب و هوایی گرم و خشک و میزان تغذیه ای مناسب حدود ۳۷-۳۵ روز طول می کشد.
سن بالغ نسل جدید
پوره ها پس از تغذیه به حشره کامل تبدیل می شوند و مواد غذایی لازم را برای زمستان گذرانی در بدن خود ذخیره می کنند. آنها بعد از برداشت گندم و جو به طرف ارتفاعات بالا پرواز می کنند تا دوره تابستان و سپس در ارتفاعات پایین تر، دوره زمستان زندگی خود را بگذرانند.
نحوه خسارت سن
سن غلات در سه مرحله به مزرعه گندم و جو خسارت وارد می کند:
1- خسارت در مرحله سن مادر
سن مادر پس از ریزش به مزرعه ها از برگ، ساقه و جوانه مرکزی گندم تغذیه می کند. سن مادر خرطوم خود را در داخل نسوج سبز بوته گندم و جو به خصوص ساقه و برگ و خوشه های سبز و جوان فرو می برد و از مواد غذایی موجود در آنها تغذیه می کند، در نتیجه سنبله های تازه، خشک و سفید می شوند.
۲- خسارت در مرحله پورگی
در این مرحله، پوره ها باعث خراب شدن دانه ها می شوند و با وارد کردن ماده ای در دانه گندم، کیفیت نانوایی محصول را پایین می آورند. این ماده طعم و بوی نامطبوع و بدی دارد و برای سلامتی انسان ضرر دارد. از نشانه های دانه های سن زده گندم، یک نقطه تیره رنگ با هاله ای روشن دور آن است که در متن زرد دانه گندم، کاملا مشخص است.
۳- خسارت مربوط به حشره بالغ نسل جدید
این سن ها برای ادامه رشد خود و همچنین ذخیره مواد غذایی مورد نیاز برای زمستان گذرانی از خوشه های گندم تغذیه می کنند.
روش های مبارزه با آفت سن
مهمترین کاری که یک کشاورز باید برای مقابله با سن انجام دهد، کنترل آفت است. از مهمترین روش های کنترل آفت، می توان به این موارد اشاره کرد:
هرگز فکر نکنیم که مزارع جو از آسیب سن ها در امان هستند. بنابراین لازم است کار مبارزه با سن را در مزارع جو نیز دنبال کنیم.
مرحله خمیری گندم و جو، حساس ترین مرحله در برابر حمله سن است. بنابراین با استفاده از رقم های زودرس و پرمحصول، می توان تحمل گندم و جو را در برابر این آفت، بالا برد و تغذیه سن را با اشکال روبرو کرد.
آبیاری زیاد و استفاده بیشتر از کودهای ازته (مثل کود اوره)، باعث دیررسی بیشتر گندم و خسارت زیادتر به محصول می شود.
در زمان کاشت، راه عبور وسایل سمپاشی زمینی را در مزرعه در نظر بگیریم.
مبارزه شیمیایی با آفت سن
اگر در مزرعه، تعداد سن های مادر و پوره های آن زیاد باشد و دشمنان طبیعی نتوانند آنها را کنترل کنند، باید مبارزه شیمیایی انجام شود. لازم است زمانی را برای مبارزه شیمیایی انتخاب کنیم که علاوه بر ریزش اکثریت سن مادر، فرصت تخم ریزی به سن های ریزشی اولیه را نیز ندهیم.
از چه سمومی استفاده کنیم؟
در حال حاضر از سموم دسیس (دلتامترین) با میزان مصرف ۳۰۰ سی سی در هکتار و فنیتروتیون با میزان مصرف یک لیتر در هکتار در مزارع غلات علیه سن استفاده می شود.
چگونه تعداد سن ها را در هر متر مربع مشخص کنیم؟
یک حلقه فلزی به قطر ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر تهیه کرده و برای آن یک دسته چوبی به طول ۱۲۰ سانتیمتر وصل می کنیم. سپس یک کیسه توری تهیه کرده و لبه های آن را به حلقه فلزی متصل می کنیم، عمق کیسه توری باید ۶۰ سانتیمتر باشد. با آماده شدن کیسه توری وارد مزرعه شده و در جهت دو تا قطر مزرعه حرکت می کنیم و دهانه تور را به صورت چپ و راست روی بوته ها می کشیم. حال پوره های داخل تور را شمارش می کنیم. چنانچه در مرحله سن مادر تعداد ۴ عدد سن و در مرحله پورگی تعداد ۶ عدد پوره در هر متر مربع مشاهده شد باید نسبت به سمپاشی مزرعه اقدام نمود (این نسبت در مزرعه جو به صورت ۶ عدد سن مادر و ۱۴ عدد پوره در مترمربع متفاوت است).
چه زمانی سم پاشی کنیم؟
بهترین زمان برای سم پاشی علیه سن مادر صبح ها ساعت ۹ تا ۱۲ صبح و عصرها از ساعت ۳ تا ۵ می باشد. چون سن مادر در ساعت گرم روز روی بوته می آید. بهترین زمان برای سم پاشی علیه پوره ها از صبح تا ساعت ۱۰ و عصرها از ساعت ۱۷ تا نزدیک غروب می باشد، چون پوره ها در هوای خنک فعالیت خود را آغاز می کنند و در هوای گرم در زیر بوته ها پنهان می شوند. هنگام وزش باد از سم پاشی خودداری کنید، چون باد سم ها را با خود می برد و هم اینکه سن مادر و پوره ها در زیر بوته ها پنهان می شوند . زمان اصولی مبارزه با پوره ها وقتی است که اکثریت نسبی جمعیت پوره های سن موجود در مزرعه در مرحله دوم به سوم پورگی می باشند.
منبع : جهاد کشاورزی استان قم
