بره موم یا چسب زنبور عسل چیست؟ و نحوه تهیه آن

بره موم (چسب زنبور)

بره موم یا همان چسب زنبور (Bee glue) ماده رزینی چسبناکی است که زنبور عسل آن را از روی درختان و گیاهان جمع آوری کرده و از آن معمولاً برای چسباندن اجزای داخلی کندو به هم استفاده می کنند. این ماده توسط بعضی از درختان مثل کاج و تبریزی و … تراوش می کند و زنبور عسل در ساعات اولیه روز، عمدتاً صبح ها این ماده را به وسیله آرواره ها و پاهای خود از درختان جدا می کند و به سبد گرده منتقل کرده و به کندو می آورد معمولاً زنبورهای کارگر مسنتر بیشتر بره موم جمع آوری می کنند.

در بین نژاد های مختلف زنبور عسل از نظر مقدار جمع آوری بره موم اختلاف شدیدی وجود دارد و نژاد قفقازی بیشتر از سایر نژاد ها بره موم جمع آوری می کند. مقدار بره موم جمع آوری شده توسط هر کلنی تا حدودی بستگی به عوامل و شرایط فصلی دارد. معمولاً زنبورها در پاییز بره موم بیشتری جمع آوری می کنند. یک کلنی زنبور عسل سالانه به طور متوسط حدود 150 تا 200 گرم بره موم جمع آوری می کند.

ترکیبات بره موم

بره موم ترکیبات شیمیایی پیچیده ای دارد و رنگ آن از خرمایی سبز تا خرمایی قرمز متفاوت است.

در دمای معمولی نرم و چسبنده و در دمای پایین سخت و شکننده می باشد در 83 درجه سانتیگراد ذوب می شود، مزه اش تلخ است، بوی شدیدی دارد و خیلی چسبناک است، در آب غیر محلول و در الکل حل می شود. ترکیبات شیمیایی ساده و احتمالی بره موم شامل:

• موم 30 درصد.
• زرین و بالزام 55 درصد.
• روغن های فرار 10 درصد.
• گرده گل 5 درصد.

حداقل ۸۰ا نوع ترکیب مختلف در بره موم شناخته شده است که شامل:

مهم ترین محتویات دارویی فعال در بره موم فلاونوئید ها و فلاون ها می باشند که فلاونوئید ها نقش بسیار مهمی را در رنگدانه های گیاهان بازی می کنند که مهم ترین آن ها ۵، ۷ دی هیدروکسی فلاون می باشد. نقش فلاونوئید ها در فعالیت بیولوژیکی بره موم اثبات شده است. حداقل ۳۸ نوع فلاونوئید در بره موم شناسایی شده که شامل:

• گالانگین.
• کامنپرول.
• کورستین.
• پینوسمبرین.
• پینوبانکسین.

برخی از فنولیک ها شامل: سینامیک الکل، سینامیک اسید، وانیلین، بنزیل الکل، بنزوئیک اسید، کافئیک و فرولیک اسید می باشد. عامل اصلی خاصیت میکروب کشی بره موم کافئیک اسید می باشد.

مصارف بره موم توسط زنبوران عسل

• تنگ کردن و کوچک کردن سوراخ پرواز (به منظور جلوگیری از غارت کندو و همچنین جلوگیری از سرما و شرایط نامساعد محیط می باشد.
• ترمیم شکستگی ها و منافذ کندو.
• صیقل دادن سطح داخلی کندو.
• صیقل دادن شان ها و سلول های شان.
• محکم کردن محل اتصال قاب ها.
• مومیایی کردن موجودات بزرگ که در کندو می میرند و زنبور عسل نمی تواند آن ها را به بیرون از کندو منتقل کند.

زنبوران جمع آوری کننده بره موم معمولاً در محلی در کف کندو قرار گرفته و برای جدا کردن بره موم از روی پاهای خود مدت ها وقت صرف می کنند ممکن است زنبورهای دیگر در اینکار به آن ها کمک کنند.

مهمترین گیاهانی که زنبورعسل از آن ها بره موم جمع آوری می کنند عبارتند از:

انواع درختان تبریزی، نارون، سوزنی برگان، فندق و بید، توسکا، شاه بلوط، زبان گنجشک اقاقیا، افرا، اسپرس.

مصارف بره موم توسط انسان

1. بره موم خاصیت باکتری کشی دارد. (Antibacterial effect) عصاره الکلی بره موم تهیه می شود و برای تهیه دارو های مختلف از آن استفاده می شود.
2. بره موم خاصیت قارچ کشی دارد (Fungicidal Properties) از این خاصیت برای درمان امراض قارچی به کار می رود.
3. برای درمان زخم های داخلی و سوختگی های سطحی استفاده می شود به همین دلیل به صورت شربت، پماد و قرص استفاده می شود.
4. در درمان ناشنوایی نتایج خوبی داشته است.
5. در دندان پزشکی به عنوان یک ماده بی حس کننده مصرف می شود.
6. یکی از مصارف غیر پزشکی بره موم استفاده به عنوان جلا دهنده می باشد.

به دلیل فعالیت قوی قدرت میکروبی بره موم اغلب به عنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی شناخته می شود به طور کلی قدرت طبیعی بره موم به میزان زیادی در سلامت انسان موثر است که شامل:

• مبارزه علیه عفونت ها و آلودگی ها در تمام قسمت های بدن.
• تحریک و تقویت سیستم ایمنی بدن.
• تسکین و درمان آلودگی های دهان و گلو.
• بهم خوردگی مزاجی پوست شامل پسوریازیس، آکنه، (جوش صورت) و لک های صورت را درمان می کند.
• ضد عفونی کردن مجاری ادراری.
• در زخم های باز با عفونت ها مبارزه می کند. با عوامل ایجاد سرماخوردگی و آنفولانزا مبارزه می کند.

مصارف تجاری، بازرگانی بره موم

مهمترین مصارف تجاری بره موم به عنوان مکمل در رژیم های غذایی و مواد دارویی می باشد. بره موم در اشکال مختلف قرص ها (بدون تغییر یا ترکیب با دیگر مواد به عنوان مثال گرده، ژله رویال، تولیدات خارج کندو) و شربت ها، کپسول ها، کرم های پوست، شامپو ها، برق لب، خمیر دندان، دهان شویه ها، صابون ها، آدامس ها و … استفاده می شود. شربت ها و قرص ها به عنوان درمان معمول برای گلو درد ها استفاده شده و شربت ها اغلب در معالجه زخم های دهان، گلو و جوش های پوستی به کار می رود.

فعالیت های ضد اکسیدانی، ضد میکروبی و ضد قارچی بره موم سبب ایجاد فرصت هایی در فن آوری مواد غذایی می شود. در ژاپن مصرف بره موم به عنوان یک نوع نگهدارنده مواد غذایی در ماهی های منجمد مجاز شناخته شده است. بره موم و عصاره آن با داشتن خاصیت ضد اکسیدانی و ضد میکروبی خود به عنوان یک نگهدارنده ملایم در صنایع غذایی عمل می کنند.

مهمترین کشورهای تولید کننده بره موم شامل:

چین، برزیل، آمریکا، استرالیا، اروگوئه، آرژانتین، کانادا، زلاندنو، اتریش، بلغارستان، دانمارک، فرانسه، آلمان، اسپانیا و روسیه هستند. اصلی ترین مصرف کننده بره موم ژاپن است.

نحوه استخراج، تهیه و نگهداری بره موم

بیشترین روش رایج تولید بره موم در دنیا استفاده از توری با جنس پلاستیک نرم یا شبکه پلاستیکی نرم می باشد. جنس برخی از این شبکه ها به صورت یک بار مصرف بوده و به راحتی پس از تولید بره موم بر روی این شبکه ها، می توان ابتدا آن ها را فریز کرده و سپس به مناطق مورد نظر ارسال کرد. سایر روش های تولید و استخراج بره موم در دنیا عبارتند از:

• استقرار پوشش های مختلف بر روی قاب ها.
• روش رولندبل.
• روش دریچه ورودی کاذب.

استقرار پوشش های مختلف بر روی قاب ها

یکی از متداول ترین روش های تولید بره موم محسوب می گردد تنها تفاوت موجود بین تولیدکنندگان بره موم در به کارگیری این روش را می توان در اختلاف سلیقه برای انتخاب جنس پوشش مورد استفادہ جستجو کرد. رایج ترین پوشش ھای مورد استفادہ عبارتند از:

1. پوشش از جنسں توری معمولی.
2. پوشش از جنس توری پلاستیکی.
3. پوشش شبکه ای پلاستیکی نرم.
4. پوشش از جنس فیبر یا فرمیکا.

روش استفاده از تله رولندبل

تله رولندبل تخته ای است شیاردار که بر روی طبقه ای که قبلاً در ابعاد تخته، تو خالی شده است به وسیله گیره هایی متصل شده و زنبوران عسل برای جلوگیری از ورود سرما و احیاناً نور، شیارهای تخته را با بره موم پر می کنند. یکی از ویژگی های مهم این تله متحرک بودن آن می باشد به طوری که به راحتی پس از پر شدن شیارها با بره موم، بدون باز کردن درب کندو می توان تله شیاردار پر شده از بره موم را برداشته و تله دیگری جایگزین آن نمود.

روش استفاده از دریچه ورودی کاذب

این روش کاملاً متمایز از سایر روش های تولید بره موم بوده و مشابه تله گرده است. دریچه ورودی کاذب جعبه ای است مکعب مستطیل با شاخک هایی در طرفین، این شاخک ها محل نصب شدن جعبه کاذب در جلوی دریچه پرواز کندو می باشد. زنبوران عسل در فصول سرد سال برای جلوگیری از ورود سرما و یا دشمنان طبیعی اقدام به مسدود کردن یا تنگ کردن دریچه ورودی می نمایند، مهم ترین مزایای این روش، تولید بره موم بدون باز کردن درب کندو می باشد. به طور کلی در تمام روش های فوق بعد از استخراج بره موم، جهت نگهداری بره موم از روش فریز کردن استفاده می شود.