آشنایی با درخت پکان

پکان یا گردوی آمریکایی بومی بخشهای مرکزی و جنوبی آمریکای شمالی می باشد. عمر درختان پکان زیاد است. در موطن اصلی درختان ۱۰۰۰ ساله یافت می شود. بیش از ۵۰۰ رقم از آن شناخته شده است. سایر کشورهای تولید کننده پکان عبارتند از : استرالیا، برزیل، چین، اسرائیل، مکزیک، آفریقای جنوبی و پرو. این درخت در مناطقی با تابستان های گرم و مرطوب قابل رشد است. البته آمریکا مهم ترین تولید کننده این محصول است.

مشخصات درخت پکان

پکان گیاهی خزان دار است. تقریبا ۲۵-۲۰ گونه درختان بزرگ وجود دارد. رنگ برگ ها نیز از زرد متمایل به سبز تا سبز کاملا تیره متفاوت است. پکان گیاهی یک پایه بوده و گل های نر و ماده به طور جداگانه در روی درخت قرار دارند. انتخاب درست ارقام می تواند باعث گرده افشانی مناسب گردد.

درخت پکان بزرگ و پر رشد بوده و ارتفاع آن به ۴۰-۲۰ و گاهی تا ۴۴ متر می رسد، شاخه های این درخت ۲۳-۱۲ متر گسترده شده و قطر تنه درخت بالغ به حدود ۲ متر می رسد. ارتفاع یک درخت بالغ ۱۰ ساله به حدود ۵ متر می رسد.

برگ

برگ های شانه ای متناوب با ۴۵-۳۰ سانتیمتر طول، دارای ۱۷-۹ برگچه بوده که هر برگچه ۱۲-۵ سانتیمتر طول و ۲-۶ سانتی متر پهنا دارد.

آشنایی با درخت پکان

میوه

میوه ها تخم مرغی تا کشیده بوده و 2.6-2 سانتیمتر طول و 1.5-3 سانتیمتر عرض دارد. پوسته سخت قهوه ای تیره با ضخامت ۴-۳ میلیمتر می باشد. رنگ میوه در ابتدا سبز است و با بالغ شدن میوه به قهوه ای تغییر یافته و نهایتا با چهار شکاف، میوه آجیلی از درون آن آزاد می شود. بیشتر ارقام حداقل ۱۸۰ روز و شاید تا ۲۸۰ روز نیاز دارند تا میوه آن ها برسد.

آشنایی با درخت پکان

شاخص های رسیدگی میوه

پکان وقتی می رسد که پوسته سبز از آن جدا شود. آجیل های رسیده تماما در یک زمان به زمین نمی ریزند. لذا برای پایین آوردن آن ها از تکان دهنده های مکانیکی استفاده می کنند. محلول پاشی با اتفان موجب سست شدن و شکافته شدن پوست سبز پکان و گردو می شود. این تأثیر در روی درخت و جدا از درخت، هر دو ملاحظه می شود.

آشنایی با درخت پکان

آجیلهای رسیده شامل خشکاندن مقداری از رطوبت آن هاست که همراه با افزایش اسیدهای چرب و تغییر در ترکیبات بوجود آورنده طعم می باشد.

موارد مصرف

خشکبار مهم ترین استفاده اقتصادی این محصول است هرچند استفاده های دیگری نیز از این درخت می شود مانند تولید در تهیه مبلمان و کاشت به عنوان گیاه زینتی. در کل روغن استخراج شده مغز پکان خوردنی بوده و برای تولید داروها و روغن های ضروری کاربرد دارد.

آشنایی با درخت پکان

ارزش غذایی

پکان دارای پروتئین و چربیهای غیر اشباع زیادی است. همانند گردو، پکان نیز یک منبع غنی از امگا-۶ می باشد، هر چند میزان امگا-۶ در پکان نصف گردو می باشد.

جدول ۲ ترکیب غذایی میوه درخت پکان (در هر ۱۰۰ گرم قسمت خوراکی میوه)

آشنایی با درخت پکان

آنتی اکسیدان ها و استرول های گیاهی موجود در پکان، باعث کاهش سطح کلسترول بد خون مخصوصا LDL می گردد.

یافته ها نشان می دهد خوردن روزانه یک مشت پکان، باعث کاهش کلسترول خون گردیده و اثری همانند مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول دارد. به عبارت دیگر می توان گفت پکان به دلیل وجود استرول های گیاهی و کاهش کلسترول خون، کاملا شناخته شده است.

تکثیر

تکثیر پکان بطور معمول با پیوند جوانه و پیوند شاخه بروی پایه های بذری انجام می گیرد و امروزه از بذر در تکثیر به صورت تجاری استفاده نمی شود. این گیاه دارای ریشه محوری است و چنانچه بخواهد خزانه شود خاک باید از عمق مناسب برخوردار باشد تا در موقع جابجایی به ریشه ها حداقل آسیب برسد بنابراین بهتر است گیاه در کیسه تولید شود. پکان از طریق قلمه زدن به آسانی ریشه نمی دهد زیرا قلمه ساقه پکان سخت ریشه زاست، لذا پکان های بذری به عنوان پایه به کار می روند.

بذر پکان در محدوده وسیعی از خاک ها قابل کشت است. خاک شنی لومی بهترین خاک است. بذر را در زمستان کاشته زیرا تحت این شرایط هم خاک مرطوب است و هم اینکه فرصت کافی جهت پوسیده شدن پوسته سخت وجود دارد. عمق کاشت را خیلی زیاد در نظر نمی گیرند ولی روی بذر کاشته شده در حدود 12.5 تا 25.5 سانتی متر خاک می ریزند. این خاک باعث حفظ رطوبت می شود. وقتی که قطر نهال ها به اندازه یک مداد رسید آنها را پیوند جوانه یا شاخه می زنند. معمولا از پیوند جوانه استفاده شده و عمل پیوند در ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتری انجام می شود. روش پیوند حلقه ای مناسب ترین روش پیوند است. عمل انتقال نهال های پکان به خزانه باید در زمستان انجام گیرد.

کاشت

درختان پیکان بیش از ۱۰۰ سال عمر کرده و قادر به باردهی می باشند. برای گرده افشانی باید به دو یا سه درخت از واریته های مختلف در باغ وجود داشته باشند تا دانه گرده مورد نیاز را در اختیار درختان قرار دهند. البته انتخاب واریته ها یک کار پیچیده است که بر پایه شاخص های تناوب باردهی و دوره گرده افشانی آنها استوار است. از نظر دوره گرده افشانی همه واریته ها به دو گروه تقسیم می شوند:

۱- نر پیش رسی

۲- ماده پیش رسی

کاشت واریته هایی از هر دو گروه در محدوده ۷۶ متری برای گرده افشانی مناسب توصیه می گردد.

احداث باغ پکان

در احداث باغ پکان نوع خاک دارای اهمیت می باشد به طوری که زهکش و وضعیت تغذیه ای آن باید خوب باشد. این گیاه دارای ریشه محوری و عمیق است به همین دلیل به خاکی با عمق حداقل ۲ متر نیاز دارد. به دلیل اینکه برداشت به صورت ماشینی است زمین بایستی مسطح باشد. به طور کلی میزان محصول یک باغ پکان صرفنظر از نوع رقم، بستگی به رطوبت و حاصلخیزی خود خاک دارد.

نیاز آبی و کودی

گردوها و پکان ها در زمان پر شدن مغز نیاز زیادی به آب دارند و کمبود آب در این زمان باعث چروکیده شدن و بادزدگی مغز میوه می شود. درختان پکان در جذب کودها کند بوده ولی چون سال آوری دارند در سال باردهی باید کود بیشتری مصرف شود. البته ازت را باید همه ساله به درختان داد، اما فسفر و عناصر کم مصرف را در سال باردهی به درخت می دهند. “روی” نقش مهمی دارد و در صورت کمبود، برگ های درخت کوچک و پیچیده به خود می گیرد. محلول پاشی با عناصر کم مصرف در زمان پر کردن مغز نقش مهمی در بالا بردن وزن میوه دارد.

سال آوری پکان

سیستم سال آوری در پکان بسته به رقم متفاوت است. به همین دلیل پیشنهاد شده که هنگام احداث باغ حداقل از ۴ رقم استفاده گردد تا همه ساله نیمی از درختان محصول داشته باشند.

روشهای کنترل سال آوری

  1. کم کردن محصول در سال پربار
  2. دقت در زمان برداشت به طوری که آسیب کمی به برگ ها برسد
  3. مبارزه جدی با آفات و بیماری ها
  4. دقت کافی در تغذیه گیاه
  5. زهکشی خاک
  6. رعایت فاصله کاشت، بهترین فاصله کاشت ۱۸*۱۸ در سیستم مربعی است.
  7. هرس مناسب تا نور به شاخه های بارده برسد
  8. تنک کردن میوه

رشد

رسیدن محصول پکان به یک فصل رویشی طولانی نیاز دارد. بیشتر ارقام به سرمای کوتاه تا متوسط نیاز دارند. درختان دارای مقاومت کمی نسبت به سرما می باشند و اغلب آنها در مناطق گرم رشد می کنند.

آفات و بیماریها

شپشک نخودی اروپایی

سرخرطومی پکان

ویروس گرهی شدن شاخه که از طریق ناقل یا پیوند شاخه منتقل می گردد.

هرس پکان

یکان درختی است بزرگ و کشیده با شاخه های خوب فرم یافته که در آن هرس بسیار کمی انجام می گیرد، به جز زدن سرشاخه ها جهت محدود کردن اندازه درخت که انجام آن لازم است.

برداشت

برداشت محصول در آمریکا به طور معمول در مهر و آبان ماه صورت می گیرد. در سیستم برداشت به طریق جمع آوری، یا محصول به روی زمین تکانده می شود یا اجازه داده می شود تا به روی زمین بیفتد و پس از جمع کردن در یک جا توسط یک ماشین از زمین برداشته می شود.

مراحل عمده این عمل عبارتند از :

  1. آماده سازی زمین
  2. تکان دادن محصول
  3. جارو کردن به طرف وسط ردیف ها (ردیف کردن)
  4. برداشتن از سطح زمین
  5. تمیز کردن در طول مرحله برداشتن محصول از زمین که در آن محصول توسط فشار هوا کمی تمیز می شود، تمیز کردن اضافی در خارج از باغ معمولا ضروری می باشد.

انبارداری

میوه های آجیلی با پوست، برعکس میوه های گوشتی هستند زیرا اگرچه آنها زنده هستند، تنفس و فعالیت متابولیکی آنها در رطوبت پایین میوه خشک خیلی کمتر می باشد. پکان ها و گردوها دارای مقدار چربی بالایی بوده (۷۰-۶۰ درصد) و از این رو در طول انبارداری در معرض فساد قرار می گیرند. طعم نامطلوب میوه های فاسد به وسیله اکسیده شدن یا هیدرولیز چربی ها و روغن های موجود در میوه و تبدیل شدن آنها به اسیدهای چرب آزاد ایجاد می گردد. اکثر میوه های آجیلی را موقعی که خشک می باشند می توان بدون صدمه یا کاهش کیفیت در ۱۸- درجه سانتیگراد برای مدت خیلی طولانی انبار نمود.

نویسنده: زهرا نصیبی، طاهره ملاحی، معصومه عباسی